گندم یکی از با ارزش ترین و قدیمی ترین گیاهان است که بیش از هر محصول دیگری در جهان کشت و تولید می شود. این گیاه بیش از هر محصولی کالری و پروتئین بدن انسان ها را تامین می کند وحتی افراد آن را در برنامه های رژیم غذایی شان نیز استفاده می کنند؛ اگر قصد دارید دست به کار شوید و تولید و کشت این محصول را شروع کنید لازم است تا انتهای این مقاله همراه ما باشید تا به شما مراحل آماده سازی زمین کشاورزی برای کاشت گندم را بیان کنیم تا ابهاماتتان برطرف شود.
1. خاک مناسب کشت گندم
این گیاه از نظر تولید و کشت سالانه در جهان از اهمیت بسیار زیادی برخوردار است. جالب است بدانید سطح زیر کشت گندم دیم در ایران بیش از 4 میلیون هکتار است و بدین صورت بیشترین سطح زیر کشت زمین های زراعی را شامل می شود. این گیاه خاک هایی که بافت لومی و عمیق که مواد آلی نسبتا بالایی دارند را می پسندد و اگر برای کشت آن از خاک های رسی استفاده می کنید باید به شما بگوییم که زهکشی سخت تری خواهید داشت و جوانه زنی آن نیز بسیار دیرتر صورت می گیرد. لازم به ذکر است این خاک ها در فصل زمستان و بهار رطوبت را در خود نگه می دارند و درنتیجه احتمال از بین رفتن بذر وجود دارد.
2. آماده سازی بستر
آماده سازی بستر یکی از مهم ترین اقدامات در مراحل آماده سازی زمین برای کشت گندم است که خود به مراحلیچون شخم زنی، یسک، لولر، کرت بند و تنوعی زراعی تقسیم می شود که در ادامه به هر یک از این مراحل می پردازیم:
1. شخم زدن
با استفاده از گاو آهن پس از گاورو شدن زمین به عمق حدود 25 سانتی متر اقدام به شخم زدن جهت برگرداندن و همچنین به زیر خاک بردن بقایای گیاهی می نماییم. ( در این صورت خاک کاملا جا می افتد و با داشتن رطوبت استاندارد شخم زدن از کیفیت خوبی برخوردار خواهد شد.) در صورتی که زمین خشک است ابتدا آن را آبیاری کنید و پس از گاورو شدن عملیات شخم زدن را شروع کنید. با انجام آبیاری علف های هرز تحریک شده و شروع به سبز شدن می کند که شما با شخم زنی آن ها را از بین خواهید برد.
برای اینکه از ایجاد جوی پشته و سایر مشکلات ناشی از عملیات شخم زدن جلوگیری کنید؛ در پایان کار استفاده از گاو آهن های دو طرفه برگرداندار توصیه شده تا علاوه بر افزایش راندمان کار، مانع از ایجاد جوی پشته و سطح خاک مسطح شود. طی تحقیقات انجام شده نیز در صورتی که عمق شخم کمتر از 1 سانتی متر باشد عملکرد و کارایی دانه در هر هکتار با کاهش مواجه خواهد شد.
اهداف شخم زدن
برخی از اهداف و ویژگی های شخم زدن به شرح زیر می باشد:
- از بین بردن علف های هرز
- نرم کردن خاک جهت جذب رطوبت بیشتر
- تهیه یک بستر ایده آل و مناسب برای شد و نمو بذر گیاه
- ایجاد خلل و فرج در داخل خاک جهت تهویه مطلوب
- زیر خاک کردن باقی مانده گیاهان، کود های حیوانی و سایر مواد آلی که باعث فعالیت بیشتر میکروارگانیزم ها می شود.
2. دیسک
برای دفع علف های هرز، نرم کردن خاک، مخلوط کردن کود های شیمیایی و دامی با خاک و زیر کردن بذر کشت درهم از دیسک استفاده می شود. دیسک ها را می توان به دو دسته سوار شونده و کششی تقسیم کرد. طی فرایند عملیات شخم زدن اگر زمین رطوبت به حد استاندارد یا به اصطلاح گاورو داشته باشد می توان از تکرار دفعات دیسک زدن اضافی جلوگیری و زمین را تسطیح نسبی کرد. این عملیات باید در عمق مناسب انجام شود و با توجه به کلوخ بودن و باقی مانده کشت قبلی، زمین دو بار و عمود بر هم زده شود. بدین ترتیب باقی مانده زراعت قبل از بین رفته و باعث افزایش مواد آلی در خاک می شود.
3. ماله کش یا لولر
برای کاربرد بهتر و بیشتر ماشین های کاشت و آبیاری یکنواخت و بهتر باید زمین را به وسیله ماله تسطیح کرد. برای تسطیح و هموار کردن سطح جهت بذر پاشی و آبیاری مطلوب استفاده از لولر در عملیات دیسک الزامی می باشد.
4. مرز کش یا کرت بند
در بعضی مناطق که کاشت غرقابی انجام می شود استفاده از مرزکش ها برای کرت بندی ضروری می باشد. مرز کش ها اکثرا به صورت سوار شونده و دارای دو خیش بشقابی هستند که به طور مایل نسبت به یکدیگر قرار دارند.
5. تناوب زراعی
تناوب زراعی بدین معناست که باید قبل از کاشت گندم گیاهانی مانند: سیب زمینی، ذرت، کلزا و غیره را کشت کرد؛ تا زمین را زود آزاد کند. کشت گیاهان زراعی پاییزه مانند: کلزا و یا شبدر پیش از گندم مشکل نیست. اما گیاهان زراعی تابستان و یا بهاره از قبیل سویا و پنبه که بقایای زیادی از خود به جا می گذارد وبرای کشت گندم مشکل ایجاد می کند. مگر آنکه بقایای آن را نیز از زمین خارج یا توسط دستگاه با ساقه خورد کن خورد شده و به زیر خاک انتقال پیدا کنند. در هر صورت با وجود رطوبت و دمای مناسب حدود 2 هفته تا یک ماه فرصت برای پوسیدگی بقایای محصول قبلی زمان نیاز دارد.
3. انجام آزمایشات مرتبط به آب و خاک
به منظور تولید و بازدهی بیشتر و با کیفیت بالاتر نیاز است تا از نیازهای غذایی گیاه اطلاعات کافی داشته باشیم؛ تا در زمان آماده سازی زمین برای کاشت گندم و تهیه کود گندم بهترین انتخاب را داشته باشیم. بهترین راه برای داشتن آگاهی درباره کمبود های خاک انجام آزمایشات آب و خاک است؛ شما با انجام این آزمایشات متوجه خواهید شد که برای کشت محصول مورد نظر و رشد بهینه گیاه و عملکرد مناسب آن کدام مواد مغذی و آلی را باید برای خاک تهیه کنید.
1. نحوه نموه گیری و انجام آزمایشات از خاک
برای نمونه گیری لازم است نهایت دقت و حساسیت را داشته باشید؛ بدین صورت باید یک مسیر ماریپچ به شکل حرف انگلیسی M را در زمین کشاورزی در نظر بگیرید و طی مسیر حدود 5 الی 7 نقطه را نمونه بردارید و با یکدیگر مخلوط کنید. وزن تقریبی آن باید حدود 1 کیلوگرم باشد؛ روی ظرف یا پلاستیکی که نمونه برداری انجام دادید برچسب حاوی اطلاعاتی مانند: نام کشاورز، نام منطقه، تاریخ، نوع کشت و هر گونه اطلاعاتی که نیاز است را بنویسید. حال برای انجام آزمایشات آن را به آزمایشگاه ارسال کنید. خاک در آزمایشگاه از نظر آهک، مواد آلی، بافت خاک، نسبت جذب سدیم، عناصر ماکرو، میکرو، PH، EC بررسی می شود.
در صورتی که خاک زمین رطوبت خیلی بالایی دارد از برداشتن نمونه پرهیز کنید؛ بهترین زمان برای انجام نمونه گیری پیش از کشت می باشد. درست در زمانی که زمین گاورو است. ضمن اینکه حدود دو هفته قبل از نمونه برداری از اضافه کردن هرگونه کود به خاک جلوگیری کنید. لازم است در هنگام نمونه برداری، تا حدود 30 سانتی متری در عمق زمین نفوذ کنید و فقط خاک سطح زمین را برندارید.
2. نحوه نمونه برداری از آب در مزارع
منابع آبیاری را می توان به دو دسته آب های سطحی و آب های زیر زمینی تقسیم بندی کرد. آب های سطحی مانند: رودخانه، چشمه ها و انواع آب های روان است. آب های زیر زمینی نیز شامل آب های چاه و غیره است.
1. آب های زیر زمینی
آب های زیر زمینی به کمک پمپ ها به سطح زمین هدایت می شوند. حال برای نمونه برداری پس از گذشت 20 دقیقه از زمان روشن شدن موتور اقدام به نمونه برداری کنید. برای نمونه گیری آب های زیر زمینی باید یک بطری تمیز بردارید و پس از چند مرحله شستن آن را با آب مورد نظر پر کنید و روی آن برچسبی شامل اطلاعات کشاورز، نام منطقه، تاریخ، نوع کشت و سایر اطلاعات مربوطه را ذکر کنید و به آزمایشگاه ارسال کنید.
2. آب های سطحی روان
در نمونه برداری از آب های سطحی باید در ماه های مختلف با توجه به تغییرات بارندگی و آب و هوایی با در نظر گرفتن سرعت، عمق و برخی مشخصات و اطلاعات دیگر نمونه برداری کرده و به آزمایشگاه مربوطه ارسال کنید. برخی از آیتم های مهم که در آزمایشگاه مورد بررسی قرار می گیرد شامل مواردی مانند: سدیم، کلسیم، کلر، سولفات، منیزیم، پتاسیم، نسبت جذب سدیم، بیکربنات، کربنات، EC، PH، TDH وTDS می شود.
4. اصلاح خاک برای کشت گندم
همانطور که می دانید کیفیت خاک رابطه مستقیمی با کیفیت و میزان برداشت محصول دارد؛ بنابراین یکی از نکاتی که باید خیلی جدی رعایت کنید آماده سازی زمین برای کاشت گندم است. خاک کشور ما با توجه به آب و هوای گرم و خشکی که دارد بیشتر قلیایی، آهکی و عموما شور هستند که از لحاظ مواد آلی و فعالیت های میکروارگانیسم فقیر می باشد. بنابراین بهتر است قبل از کاشت محصول نسبت به اصلاح خاک آن اقدام کنید تا محصول خوب و پر باری داشته باشید.
بهترین راه های اصلاح خاک شامل موارد زیر می باشد:
- اصلاح فیزیک خاک: همانطور که از نامش پیداست باید فیزیک خاک اصلاح شود. معمولا خاک های که بافت سنگینی دارند نفوذ پذیری آن ها نیز پایین است و ریشه گیاه امکان حرکت در خاک را ندارد؛ بنابراین باید اصلاح شود.
- اصلاح بیولوژیکی خاک: خاک زیر بنای کشاورزی است و کشاورز باید به خاک مانند یک موجود زنده نگاه کند و مراقب موجودات زنده و مواد مغذی آن باشد. تا پس از کاشت محصول با کیفیتی داشته باشد.
- اصلاح شیمیایی خاک: این قسمت اشاره به اصلاح اسیدیته یا همان PH، شوری و آهک خاک دارد. که شما باید به بهترین شکل نسبت به اصلاح خاک اقدامات لازم را انجام دهید.
کلام آخر
اگر بخواهیم به صورت کلی بگوییم آماده سازی زمین برای کاشت گندم شامل: زیر خاک کردن کاه و کلش، از بین بردن علف های هرز، زیر خاک کردن مواد مغذی و تقویت کننده، حفظ رطوبت موجود در خاک، آبیاری صحیح، کوددهی منظم، نرم کردن و افزایش عمق خاک زراعتی و غیره می باشد. اگر قصد دارید کشت باکیفیت و پرباری داشته باشید بهتر است نسبت به موارد گفته شده کوشا باشید و آن ها را انجام دهید.