همه چیز درباره گندم (کاشت، آفات، کود، آبیاری و …)

تا به حال به مواد غذایی که می خورید توجه کرده اید؛ اصلا برایتان اهمیت دارد غذایی که می خورید از چه موادی و چگونه تشکیل شده است؟ اگر شما از آن دسته افرادی هستید که به تغذیه خود اهمیت می دهید همراه ما باشید چرا که به همین دلیل قصد داریم درباره یکی از مهم ترین و پرطرفدارترین غلات در رژیم غذایی صحبت کنیم؛ اگر به دور و اطرافتان نگاه کنید هیچ گندمی نمی بینید اما اکثر غذاها و خوراکی هایی که در طول روز میل می کنید مانند: نان، شیرینی، کیک، بیسکوییت، شیرینی و غیره از گندم تهیه می شود. امروزه در تمام نقاط جهان این ماده غذایی کشت می شود و از جمله محبوب ترین مواد غذایی محسوب می شود. در این مقاله قصد داریم شما را با تاریخچه، نحوه کشت، میزان آب دهی و انواع آفات آن آشنا کنیم؛ با ما همراه باشید چرا که قرار است به تمامی سوالات شما پاسخ دهیم.

تاریخچه کشت گندم

یکی از ابتدایی ترین گیاهانی که توسط انسان ها کشت و برداشت شد؛ گندم بود و از گذشته تاکنون در دسته مهم ترین گیاهان زراعی قرار گرفته است. زراعت این گیاه در مقایسه با سایر گیاهان ساده تر است و امروزه در هر آب و هوا و شرایطی افراد دست به تولید و کشت این محصول زده اند. طبق شواهد موجود کاشت این گیاه 12 الی 17 هزار سال پیش از میلاد در منطقه خاور میانه انجام می شد. البته لازم به ذکر است هیچ شواهدی نیست که به صورت دقیقی مشخص کند این گیاه در چه زمان و توسط چه کسی شناخته شده است.

برخی از گیاه شناسان مرکز اولیه گندم را کشور مصر می دانند؛ به این دلیل که میزان زیادی دانه گندم در اطراف رود نیل و مقبره مصر باستان دیده شده است و برخلاف آن بسیاری از محققان مرکز اصلی این گیاه را فلسطین و سوریه می دانند که پس از آن به بین النهرین، مصر و ایران و نهایتا به کشورهای دیگر مانند: هندوستان، ترکستان، روسیه، چین و اروپا آورده شده است. کشت این گیاه حدود 2500 تا 3000 سال پیش از میلاد در کشور چین نیز انجام می شد.

در رابطه با اصلاح گندم نیز هیچ مدرک دقیقی یافت نشده است. البته چیزی که کامل مشخص است این است که این گیاه به تنهایی در طبیعت رشد کرده و کاربرد بسیار زیادی را در زندگی افراد داشته و امروزه نیز با گذشت زمان و به وجود آمدن تغییرات بر روی آن دچار هیبریداسیون طبیعی شده است. کار هیبریداسیون و اصلاح گیاه در کشور ایران از شهر کرج و ورامین در سال 1309 شروع شده است.

بر اساس گزارش فائو میانگین عملکرد گیاه آبی و دیم ایران در سال های اخیر حدود 1.5 تن بوده است و این میانگین حدود 50 درصد از میانگین عملکرد دنیا کمتر است.

انواع گندم

این گیاه مفید و محبوب انواع گوناگون و کاربردهای مختلفی دارد که در فهرست زیر برایتان تهیه کرده ایم:

• گندم زمستانه: ممکن است تعجب کنید اما کاشت این گیاه در زمستان باید انجام شود؛ چرا که سرمای زمستان روند رشد آن را کامل خواهد کرد. یا به زبان ساده تر گیاه با سرمای زمستان گل آذین خواهد داد.
• گندم بهاره: فصل کاشت گیاه بهاره در فصل بهار است و برداشت آن در اواخر تابستان تا نیمه های پاییز است. گیاهان بهاره معمولا توان تحمل سرما را ندارند و اگر هوا خیلی سرد شود گندم ها از بین خواهند رفت. زمان رشد گیاهان بهاره در مقایسه با گیاهان زمستانه کمتر است بنابراین برداشت آن نیز کمتر خواهد بود.

• گندم بهاره قرمز سخت: این گندم گلوتن بسیار زیادی دارد و برای تهیه خمیر های کشسان از آن استفاده می شود. امروزه از این گیاه در تهیه انواع نان، خمیر کروسان، خمیر پیتزا و شیرینی هایی که خمیر آن نیاز به بافت ارتجاعی دارد استفاده می شود.
• گندم زمستانه قرمز سخت: زمان کشت این گیاه در مقایسه با گندم بهاره قرمز بیشتر، گلوتن بالاتر و در نتیجه کیفیت بیشتری دارد.
• گندم زمستانه قرمز نرم: ویژگی های این گیاه مانند گیاه زمستانه سخت است. با این تفاوت که گندم زمستانه پس از آسیاب کردن بسیار نرم تر است. امروزه از این گیاه برای تهیه کیک، بیسکوییت، کلوچه و انواع کراکر استفاده می کنند.
• گندم سفید سخت: گیاه سفید سخت به نسبت گیاه قرمز سخت رنگ روشن و طعم شیرین تری دارد. از گندم سفید سخت برای تهیه ورمیشل، نان ترتیلا و غیره استفاده می شود. این گیاه هم به صورت بهاره و هم زمستانه در دسترس است.
• گندم سفید نرم: امروزه اکثر آرد های شیرینی پزی و کیک پزی از نوع گیاه سفید و نرم است. این نوع گندم یکی از گزینه های مناسب برای تهیه شیرینی های ترد و خوشمزه است.

نحوه و مراحل کاشت گندم

از گذشته تاکنون افراد با اهداف مختلف اقدام به کشت این گیاه می کردند؛ به عنوان مثال برخی از افراد با هدف صادرات دست به تولید انبوه گیاه گندم می زنند و برخی نیز به قصد ایجاد سرگرمی و رفع نیاز خانواده در زمین کوچکی اقدام به کشت گندم می کنند. در صورتی که قصد کاشت این گیاه را دارید ادامه مطلب را از دست ندهید.

1. آماده سازی زمین: اولین قدم آماده سازی زمین برای کاشت گندم ایجاد شرایط مناسب برای گیاه است.همانطور که می دانید این گیاه به صورت سطحی رشد می کند؛ بنابراین بهتر است از یک ماه قبل از جوانه زدن شروع به شخم زدن کنید.
2. کاشت گندم: کاشت گندم روش های بسیار زیاد و متنوعی دارد؛ برخی از محبوب ترین و پرکاربردترین آن ها می توان به روش کشت بر پشته های بلند، کشت به روش کرتی، کشت نواری و کشت به صورت خطی و یا فارویی اشاره کرد.
3. تعیین میزان بذر برای کاشت: در ایران به دلیل کمبود آب معمولا کشت به صورت دیم انجام می شود و کشاورزان نیز بر اساس تجربه میزان بذر پاشی را تخمین می زنند.
4. آبیاری صحیح: هنگامی که رشد قسمت های مختلف گندم در حال تکامل باشد نیاز گیاه به آبیاری نیز بیشتر است. لازم است بدانید آبیاری گندم در 5 مرحله انجام می شود: مرحله جوانه زدن، پنجه زدن، ساقه رفتن، گلدهی و دانه بستن انجام می شود.
5. مرحله نهایی: در صورتی که تمام قسمت های گندم تان زرد رنگ مایل به طلایی شده است زمان برداشت آن رسیده است و لازم است بدانید قبل از برداشت باید رطوبت گندم بین 12 تا 14 درصد باشد و بذر آن به قدری مقاوم باشد که نتوانید آن را با ناخن نصف کنید.

بهترین و مناسب ترین زمان برای کاشت گندم

برای اینکه بتوانید محصول خوبی داشته باشید باید به زمان توجه کنید. برخی از انواع این گیاه مربوط به فصل بهار و برخی مربوط به فصل زمستان هستند و شما نمی توانید هر زمان که دلتان خواست اقدام به کااشت آن بکنید. ضمن اینکه دما نیز اهمیت ویژه ای دارد. گیاه در صورت ایده آل باید در دمای 4 درجه رشد می کند و در صورتی که از دمای آن کاسته شود رشد آن نیز متوقف می شود.

زمان کاشت از مهم‌ترین عوامل تاثیر گذار در محصول نهایی می‌باشد. گندم در دمای 4 درجه رشد می‌کند و در صورت کاهش دما به زیر 4 درجه، رشد آن متوقف می‌شود؛ به همین علت باید به پیشبینی‌های هواشناسی دقت کرده و زمان مناسبی را انتخاب کنید.

چه میزان بذر برای کاشت گندم نیاز است؟

امروزه به دلیل کمبود آب این گیاه را به روش دیم کشت می کنند؛ تا بتوانند از طریق باران آبیاری و کیفیت محصول را بالا تر ببرند. اغلب کشاورزان براساس تجربه میزان بذر خود را انتخاب می کنند. لازم به ذکر است این میزان از کاشت به صورت آبی بسیار کمتر می باشد تا ریسک تلف شدن بذر ها نیز کاهش پیدا کند؛ در زمین های مرطوب بذر بیشتری کاشته می شود. معمولا برای کشت به صورت دیم 60 کیلوگرم و کشت به صورت آبی 200 کیلوگرم بذر برای هر هکتاز نیاز است.

آبیاری گندم به چه صورت انجام می شود؟

یکی از مهم ترین مراحل برای داشتن محصول خوب و با کیفیت آبیاری به اندازه و صحیح است؛ اگر بخواهیم به صورت کلی بگوییم آبیاری گندم به 4 روش انجام می شود:

1. آبیاری قطره ای: استفاده از این روش ممکن است کمی هزینه هایتان را بالا ببرد اما شما می توانید با استفاده از روش های نوین و رعایت کردن یک سری نکات بهترین خروجی و بازدهی را از آن بگیرید.
2. آبیاری نواری یا کرتی: در این روش پس از کشت زمین را به وسیله مرز بند به کرت های بزرگ تقسیم بندی می کنند. در این روش احتمل شسته شدن مواد مغذی و مفید خاک وجود دارد.
3. آبیاری تحت فشار: روش آبیاری تحت فشار (سنترپیوت، ویل موو و روش آبیاری تفنگی) در بسیاری از مزارع مورد استقبال کشاورزان قرار گرفته است.
4. آبیاری نشتی: در این روش در صورتی که عمق و عرض جوی ها حدود 20 سانتی متر باشد؛ نتایج خوب و مطلوبی را به دنبال دارد.

شاخص های مهم و اثر گذار بر افزایش عملکرد گندم

شاخص های مهم و اثر گذار به دو دسته مستقیم و غیر مستقیم تقسیم بندی می شود. در واقع شاخص های مستقیم به صورت مستقیم بر روی عملکرد محصول تاثیر می گذارد در صورتی که شاخص های غیر مستقیم همانطور که از نامشان پیداست به صورت غیر مستقیم و با تاثیر به عوامل دیگر بر عملکرد محصول تاثیر می گذارد. از جمله عواملی که به صورت مستقیم و غیر مستقیم بر روی عملکرد نهایی این گیاه تاثیر می گذارند می توان به موارد زیر اشاره کرد:

1. تراکم بوته
2. تعداد خوشه در متر مربع
3. میزان بذر مصرفی
4. تاریخ کاشت
5. عمق کاشت
6. تعداد دانه در خوشه
7. وزن هر دانه
8. مدیریت آفات، بیماری ها و علف های هرز
9. آبیاری

کوددهی گندم قبل و حین کاشت

از جمله مهم ترین مراحلی که برای داشتن یک محصول خوب و با کیفیت باید انجام دهید دادن کود گندم در زمان مناسب و به موقع به گیاه است. شما باید پس از بررسی خاک مزرعه تان از طریق آزمایشات لازم متوجه کمبود های خاکتان بشوید و از طریق کودهای پایه، زیستی _ میکروبی مواد مغذی و آلی را به خاکتان برسانید. برخی از مواد مغذی و آلی را برای بالابردن عملکرد گیاه باید از طریق کود های پایه وارد خاک کرد. بدین منظور امروزه از کودهای پایه فسفر، پتاسیم، گوگرد و نیتروژن در دوره کوددهی به محصولات استفاده می کنند.

انواع آفات گندم

آفات گندم دسته بندی بسیار زیادی دارد و که از جمله مهم ترین های آن را ما برایتان تهیه کردیم تا با آن ها آشنا شوید تا بتوانید به موقع نسبت به جلوگیری و رفع آن اقدام کنید.

1. آفات زیر زمینی: آفات زیر زمینی بیشتر شامل کرم ها می شود؛ کرم های سیمی و شفیره های سفید از جمله آفاتی هستند که از ریشه گیاه تغذیه می کنند.
2. آفات پاییز و زمستان: برخی از آفات فصلی هستند و در فصل های خاصی به سراغ محصول شما می آیند. از جمله این آفات می توان به شته ها، کنه ها، کرم ها و سایر حشرات اشاره کرد.
3. آفات اواخر بهار: کرم های ارتشی، کنه گیاه قهوه ای، انگل ساقه گندم، مگس ساقه گیاه، سوسک سیاه گیاه، ملخ ها و سایر حشرات را شامل می شود.

بیماری های شایع گندم

از گذشته تاکنون در مزارع گندم آفت زدن محصولات به وسیله انواع قارچ و باکتری ها بسیار رایج بوده است و برای رفع آن ها نیز از انواع آفت کش ها و قارچ کش ها استفاده شده است. امروزه آفات می توانند سبب به وجود آمدن انواع مختلفی از بیماری ها در گیاه شوند. برخی از آن ها در فهرست زیر آمده است:

1. سیاهک ها (سیاهک پنهان معمولی، سیاهک پنهان پا کوتاه، سیاهک آشکار، سیاهک ناقص، سیاهک برگی گیاه)
2. سفیدک ها
3. زنگ ها (زنگ نواری، زنگ برگ، زنگ ساقه)
4. بیماری هایی سپتوریایی
5. بلایت فووزاریومی خوشه گیاه
6. پاخوره
7. موزاییک رگ های گیاه

کلام آخر

امروزه استفاده از گندم در برنامه و رژیم غذایی برای تمام افراد یکی از واجبات است؛ چرا که گیاه گندم سرشار از ویتامین ها و مواد مغذی مفید برای بدن است. شما می توانید این گیاه را حتی در باغچه منزلتان پرورش دهید و از آن لذت ببرید. اما به نکاتی که در این مقاله ذکر شد توجه کنید تا بتوانید محصول با کیفیتی داشته باشید. امیدواریم این مقاله برایتان مفید بوده باشد.

سوالات متداول