محصول گندم از نظر حجم تولید رتبه سوم در جهان را به خود اختصاص داده است؛ براساس آمارها در سال 2009، حدود 226 میلیون هکتار گندم کاشته شده و در مجموع 685 تن محصول برداشت شده است. اما برای افزایش تولید گندم نیاز است تا شرایط خاصی را برای آبیاری، کود دهی، نگهداری و غیره در نظر بگیرید، چرا که هر گونه اشتباه در هر یک از موارد فوق موجب آسیب به محصول شده و کاهش تولید را در پی خواهد داشت. از این رو ما نیز در این مطلب قصد داریم شما را با مراحل آبیاری گندم، مقدار آب مورد نیاز و روش های آبیاری گندم آشنا کنیم تا بهترین روش را برای آبیاری محصولات خود انتخاب کرده و تولید خود را افزایش دهید.
کشت گندم
گندم محصولی سازگار است که به شیوه های گوناگون می توان اقدام به تولید آن کرد بنابراین شما می توانید خیلی ساده اقدام به کشت این محصول کنید. در حل حاضر کشور هایی مانند: هند، روسیه، چین، فرانسه، کانادا، آلمان، پاکستان، اوکراین و ایاالات متحده آمریکا از جمله کشورهایی هستند که در کشت این محصول بسیار موفق هستند و امروزه جایگاه خوبی را در تولید گندم دارند.
اما امروزه گندم به دو صورت فاریاب و دیم کشت می شود. در روش کشت دیم که یکی ازروش های کشت در کشاورزی ارگانیک است آبیاری به صورت طبیعی و از طریق بارش باران انجام می شود اما در روش فاریاب بخشی از آب دهی از طریق باران و مابقی به کمک روش آبیاری مناسب تامین می شود. بنابراین باید پیش ازآماده سازی زمین برای کشت گندم روش مناسب آبیاری را انتخاب کنید. بر این اساس باید ابتدا به این سوال پاسخ داد که مقدار آب مورد نیاز برای کشت گندم چقدر است؟ در پاسخ باید گفت، به طور کلی حجم و تعداد دفعات آبیاری محصول به میزان بارش باران، جنس خاک، نوع بذر، حجم آبیاری و غیره بستگی دارد.
اما به طور معمول مقدار آب مورد نیاز برای رشد گندم در طول دوره رشد ، 4 – 8 هزار متر مکعب در هر هکتار است. از این رو کشت این محصول در مناطقی که میزان بارندگی آن در فصل رشد بیش از 350 میلی لیتر بوده به سادگی به روش کشت دیم انجام می شود. همچنین لازم به ذکر است که میزان آبیاری، دوره آبیاری، حجم آبیاری و غیره به عوامل مختلفی از جمله منطقه و وضعیت خاک آن جا مرتبط است، بر این اساس نیاز آبی گندم در مناطق گرم بیشتر و در مناطق سرد کمتر است.
مراحل آبیاری گندم
امروزه به طور کلی گندم طی 4 مرحله آبیاری می شود که مراحل آبیاری گندم به شرح زیر می باشد:
- بلافاصله پس از کشت
- بعد از تکمیل پنجه دهی و شروع ساقه دهی
- خوشه دهی و شروع گلدهی
- شروع به پر شدن دانه و مرحله خمیری نرم
مراحل رشد گندم
- اولین مرحله (ریشه زنی): 20 الی 30 روز پس از کشت شروع می شود که این مرحله یکی از اصلی ترین و مهم ترین مراحل برای پرورش گندم است.
- دومین مرحله (پنجه زنی): 40 الی 45 روز پس از کشت این مرحله شروع می شود.
- سومین مرحله (ساقه زنی): 45 الی 70 روز پس از کشت آغاز این مرحله است.
- چهارمین مرحله ( گلدهی): 90 تا 95 روز پس از کشت گیاه شما شروع به گلدهی خواهد کرد.
- پنجمیم مرحله (بلوغ): 105 تا 110 روز پس از کشت گیاه انجام می شود که در آن گندم در حال تکامل است.
- ششمین مرحله ( مرحله قبل از برداشت): 120 الی 125 روز پس از کشت زمان برداشت است.
روش های آبیاری گندم
با توجه به محدودیت منابع آبی و استفاده بهینه از این منابع امروزه از روش هایی استفاده می کنند که راندمان بالایی داشته باشد. برخی از روش های آبیاری گندم به شرح زیر می باشد:
1. آبیاری قطره ای: (تیپ)
همانطور که می دانید یکی از بهترین روش ها برای افزایش راندمان تولید استفاده از روش آبیاری قطره ای است. در این روش، هزینه ها کمی بالاتر می رود اما شما می توانید با انتخاب 70 سانتی متر فاصله نوارها، 90 متر طول لترال ها و 20 سانتی متر فاصله سوراخ تا آبده راندمان خروجی را بالاتر ببرید. از جمله دسته بندی آبیاری قطره ای می توان به: آبیاری قطره ای، آبیاری اسپری، آبیاری بابلر و آبیاری زیر سطحی اشاره کرد.
2. آبیاری نواری یا کرتی
در روش آبیاری، پس از کاشت، زمین را به وسیله مرز بند به کرت های بزرگ تقسیم می کنند و با استفاده از نهر کن، جوی های مناسب و دلخواهی را برای آبیاری ایجاد می کنند. سپس آب از بالای زمین وارد می شود و در سطح نوار جریان پیدا می کند. طول و عرض این کرت ها با توجه به نوع خاک، بافت و شیب زمین متفاوت است؛ اما معمولا طول کرت ها حدود 50 سانت و عرض آن بین 3 تا 10 سانتی متر می باشد.
در این روش آبیاری احتمال شسته شدن عناصر خاک از جمله نیتروژن و جابه‌جایی بذر ها وجود دارد. آبیاری نواری به شکل توسعه یافته آبیاری کری است که در آن اراضی زراعی شیب بندی شده به شکل مستطیلی تراز بندی شده اند. از جمله مزایای آن می توان به سادگی و عدم نیاز به دستگاه و تجهیزات پیچیده، عدم نیاز به انرژی و هزینه سرمایه گذاری اولیه پایین اشاره کرد.
3. آبیاری نشتی
استفاده از این روش هنگامی مقدور می شود که گندم به صورت جوی و پشته کاشته شده باشد. روش آبیاری نشتی در صورتی که عمق و عرض جوی ها حدود 20 سانتی متر باشد نتایج خوب و مطلوبی را به دنبال دارد. در این روش آب در تمام سطح خاک جریان ندارد؛ بلکه فقط در جوی ها جریان داشته و به تدریج در پشته ها نفوذ خواهد کرد. طول جوی آب به شیب زمین، بافت و نوع خاک بستگی دارد؛ در زمین های کشاورزی با شیب ملایم و بافت خاک متوسط طول جوی های آب آن حدود 120 تا 150 متر در نظر گرفته می شود.
4. آبیاری تحت فشار (بارانی)
روش آبیاری تحت فشار (سنتر پیوت، ویل موو و روش آبیاری تفنگی)، در بسیاری از مزارع گندم مورد استفاده و استقبال کشاورزان قرار گرفته است. در این روش کارایی استفاده از آب بالا رفته و به دنبال آن هزینه بالایی نیز برایتان خواهد داشت. همچنین احتمال گرفتگی مکرر نازل ها توسط املاح آب و آسیب پذیری یکنواختی توزیع آب در اثر وزش باد از جمله دلایلی است که برخی از کشاورزان از این روش دست می کشند. لازم به ذکر است بدانید راندمان آبیاری بارانی در حدود 75 تا بیش از 80% است. از جمله ویژگی های آبیاری تحت فشار می توان به موارد زیر اشاره کرد:
- راندمان بالا در آبیاری
- یکنواختی پخش آب در سطح زمین
- بالا بردن کیفیت و کمیت محصولات تولیدی کشاورزی
- قابلیت آبیاری در زمین های ناهموار و شیبب دار که نمی توان به روش های سطحی آبیاری کرد.
- قابلیت اتوماسیون بالا
- امکان پخش کود یا سم همزمان با آبیاری
- نیاز کمتر به نیروی کارگری
- امکان استفاده از آبیاری تحت فشار برای کنترل دمای هوا در مواقع یخبندان و گرما زدگی