آشنایی با بیماری ها و آفات گندم و راه های مقابله با آن ها

از گذشته تاکنون گندم یکی از ارکان اصلی سبدهای خانوار بوده و کشت آن از اهمیت بسیار زیادی برخوردار بوده است. همانطور که می دانید روش کشت گندم بسیار متنوع است و شما می توانید با هر روشی که راحت تر هستید نسبت به پرورش آن اقدام کنید اما غافل از اینکه هجوم آفات، حشرات و بیماری های گیاه می تواند گندم ها را از بین ببرد و از کیفیت آن نیز بکاهد. به همین جهت قصد داریم در این مقاله به بیماری های شایع، آفات گندم و راه های درمان و نجات آن صحبت کنیم تا بتوانید گیاهتان را با کیفیت بالا حفظ کنید. با ما همراه باشید تا این مطلب مفید را از دست ندهید.

آفت ها و بیماری های شایع گندم

یکی از رایج ترین مشکلات زمین های گندم آفت زدن محصولات توسط باکتری ها و قارچ ها است که سلامت گیاه را به خطر می اندازد. برای درمان و برطرف کردن این مشکل ابتدا باید نوع آن را تشخیص دهید و سپس به سراغ راه درمان آن بروید؛ برخی از این آفات ها شامل موارد زیر می شود:

1. زنگ های گندم

یکی از اصلی ترین چالش های کشاورزان زنگ های گندم است؛ در کشور ما زنگ زرد گندم درجه اول و زنگ قهوه ای آن درجه دوم قرار دارد. برخی از انواع زنگ های گندم عبارتنداز:

• زنگ نواری (زنگ زرد گندم): اصلی ترین عامل بیماری زنگ نواری یا زنگ زرد گندم قارچ ها هستند که توسط باد از گوشه و کناره مناطق دور به زمین کشاورزی شما وارد می شود. در صورتی که دمای هوا بین 10 تا 15 درجه سانتی گراد باشد و رطوبت لازم نیز در محیط وجود داشته باشد این قارچ به سرعت تکثیر شده و تمام بارتان را آلوده خواهند کرد.
• زنگ برگ (زنگ قهوه ای): این بیماری نیز مانند زنگ نواری بوده و در صورتی که دمای هوا بالاتر از 15 الی 20 درجه باشد به سرعت تکثیر می شود. این بیماری بیشتر در گندم های دیر کاشت دیده می شود.
• زنگ ساقه (زنگ سیاه): عامل این بیماری گندم، بخشی از سیکل عمر خود را بر روی زرشک به عنوان یک میزبان ثانویه کامل می کند و جالب است بدانید بهترین دما برای رشد این قارچ 26 درجه سانتی گراد است و فعالیت آن در دمای زیر 15 درجه و بالای 40 درجه به صورت کامل متوقف می شود.

2. سیاهک ها

پس از زنگ گندم سیاهک ها از مهم ترین بیماری های گیاه گندم هستد که باز هم توسط قارچ ها ایجاد می شوند. این سیاهک ها انواع گوناگونی دارند که در ادامه هر کدام را به صورت مفصل برایتان توضیح می دهیم:

• سیاهک پنهان معمولی: سیاهک معمولی پنهان توسط دو گونه قارچ تولید می شود که کامل گیاه را در بر می گیرد و بوی بسیار ناخوشایندی نیز دارد. شما می توانید با استفاده از ضدعفونی کننده های بذر و سم های مخصوص نسبت به این بیماری مقابله و مبارزه کنید.
• سیاهک ناقص (سیاهک هندی): این بیماری برای اولین بار در هندوستان دیده شده است و استفاده از بذرهای مقاوم و کود های ازته، استفاده از بذر های سالم و رفع علف های هرز از جمله کارهای مقابله با این بیماری محسوب می شود.
• سیاهک پنهان پا کوتاه: این بیماری توسط قارچ بر روی گیاه ایجاد می شود و می تواند تا 10 سال روی آن زندگی کند. اگر پس از فشردن گیاه بوی ناخوشایندی بلند شد باید به قارچی بودن گیاهتان شک کنید و پس از اطمینان از سالم نبودن آن می توانید با شخم زدن عمیق، سم پاشی و ضد عفونی بذر ها نسبت به رفع این بیماری گیاه اقدام کنید.
• سیاهک برگی گندم: قارچ های به وجود آورنده این بیماری می توانند تا سه ماه درون خاک زندگی کنند؛ این بیماری بیشتر بر روی گندم نان دیده می شود و تغییر عمق، تاریخ کشت و استفاده از ارقام مقاوم از جمله عوامل پیشگیری کننده این بیماری محسوب می شوند.
• سیاهک آشکار: سیاهک آشکار توسط نوعی قارچ به وجود می آید و میزبان اصلی آن نیز گندم می باشد. این بیماری در دمای بین 16 تا 22 درجه بر روی گلچه گندم جوانه می زند و پس از یک هفته بعد از گلدهی نسبت به آلودگی مقاوم خواهد شد. برای از بین بردن آن نیز می توانید با استفاده از سم های مختلف نسبت به رفع آلودگی آن اقدام کنید.

3. سفیدک سطحی گندم

علائم این بیماری بر روی گندم و سایر غلات به مرور دیده می شود اما قارچ عامل اصلی این بیماری است و جالب است بدانید این قارچ همه بخش های هوایی گیاه را آلوده می کند. در زمستان و یا اوایل بهار این بیماری قابل رویت خواهد بود.

4. بیماری های سپتوریایی گندم

از جمله بیماری های درگیر کننده گیاه می توان به بیماری سپتوریوز اشاره کرد؛ این بیماری تمام بخش های گیاه را آلوده می کند و شما می توانید آلودگی آن را بر روی برگ های پایینی به صورت زخم و خراشه مشاهده کنید. در صورت مساعد بودن شرایط محیطی (رطوبت طولانی مدت و هوای ابری) این علائم بر روی برگ های بالاتر و خوشه گیاه ظاهر می شود. برای درمان این بیماری باید به صورت منظم سم پاشی کنید، تناوب 2 الی 3 ساله را رعایت کنید، از کشت ارقام زودرس جلوگیری کنید و شخم زنی به موقع داشته باشید.

5. بیماری بلایت فوازاریومی خوشه

از جمله دیگر بیماری های گندم می توان به بیماری بلایت فوازاریومی اشاره کرد؛ این بیماری نیز مانند بیماری زنگ زرد گندم بوده و عامل آن قارچ های باقی مانده بر روی بقایای گیاه میزبان است که توسط باد و قطرات باران بر روی سنبله گندم می نشیند. در صورت گرم و مرطوب بودن آب و هوا این بیماری به سرعت رشد می کند و تمامی مزرعه شما را آلوده خواهد کرد. فوازاریوم گندم سبب می شود تا کیفیت دانه پایین بیاید و محصولی بی کیفیت به شما ارائه می دهد. جالب است بدانید گیاهانی که توسط این قارچ بیمار می شوند بسیار خطرناک می باشند و برای انسان ها و دام ها توصیه نمی شود.

برای درمان و مبارزه با این بیماری لازم است موارد زیر را رعایت کنید:

1. تناوب زراعی و عدم کشب گندم با ذرت و برنج
2. استفاده از ارقام مقاوم و خودداری از کشت ارقام حساس
3. لازم است بعد از برداشت گندم نسبت به حذف آلودگی ها توسط شخم عمیق و یا سوزاندن آن ها اقدام کنید.
4. ضد عفونی کردن بذر ها با استفاده از سموم طبق اصول فنی
5. استفاده از سم های قارچ کش
6. کشت ردیفی و تنظیم دور آبیاری گندم به منظور تهویه و تابش بیشتر نور
7. استفاده از بذر سالم

6. بیماری پاخوره گندم

بیماری پاخوره گندم نیز یکی از انواع بیماری هایی است که گیاه شما می تواند به آن دچار شود. به طور معمول این بیماری در فصل پاییز رخ می دهد و در صورتی که این بیماری در مراحل اولیه رشد به سراغ گیاه برود رشد آن کم می شود و به رنگ سفید در خواهد آمد. اما اگر در اواخر چرخه رشد گیاه به این بیماری مبتلا شود خسارت وارد شده به بار کمتر خواهد بود. (این بیماری به ریشه ختم می شود.)

برای درمان و مقابله با این بیماری باید تناوب محصولات زراعی غیر حساس و عدم کشت گندم برای 2 الی 33 سال آینده در مزارع آلوده شده کم باشد. لازم به ذکر است در مزارعی که بیش از 50 درصد آلودگی دارد باید از کشت گندم به مدت 5 سال منع شود. برای جلوگیری از این بیماری نیز می توانید مراحل زیر را انجام دهید:

1. شخم زدن عمیق پس از برداشت و از بین بردن بقایای گیاه
2. استفاده متعادل از کود و خاک مناسب
3. خودداری از مصرف بیش از حد بذر
4. تاخیر در زمان کاشت

7. موزاییک رگ های گندم

ویروس موزاییک رگ های گندم یکی از شایع ترین بیماری های گندم است که درسطح جهانی نیز مشاهده می شود. این بیماری توسط کنه ایجاد شده و به صورت گردشی از گیاهی به گیاه دیگر منتقل می شود. اگر گیاه در اوایل رشد خود به این بیماری دچار شود رشد آن متوقف خواهد شد و حالت چمنی به خود خواهد گرفت. از جمله راه های مبارزه و درمان این بیماری می توان به دوری کردن از کشت این گیاه در مجاورت منبع آلودگیو تنظیم کردن تاریخ کشت، نابودی علف های هرز و گندم های خودرو تا سه هفته قبل از کشت اشاره کرد که باید برای کنترل این بیماری رعایت شود.

انواع آفت های گندم

تاکنون با بیماری های شایع گیاه گندم آشنا شده اید؛ اما حال قصد داریم انواع آفات گندم را برایتان بیان کنیم تا با آن ها آشنا شوید و بتوانید نسبت به درمان و جلوگیری از آن ها اقدامات لازم را انجام دهید.

1. سن گندم

یکی از انواع آفات گندم که در مناطق خشک و گرم با دمای 25 تا 50 درجه سانتی گراد سازگاری دارد؛ سن گندم در کاشت دیم است که اگر تغذیه آفات گندم از برگ های آن باشد باعث خشکی برگ در قسمت بالای آن شده و در نتیجه با کاهش عمل فتوسنتز مواجه خواهید شد. اگر تغذیه سن از ساقه گیاه باشد سبب پوک و سفید شدن خوشه های گندم می شود.

این آفت با مناطق گرم و خشک با بهار خشک و کم باران در 25 تا 50 درجه سازگاری دارد. از دیگر مواردی که گسترش این آفت نقش اساسی دارند، دما و میزان بارندگی و وسعت کشتزار است. خسارت های سن گندم در کاشت دیم مهم تر است. اگر تغذیه از برگ باشد، باعث خشکی برگ در بالای محل نیش و کاهش سطح فتوسنتز می شود. اگر تغذیه ی سن از ساقه باشد، خوشه ها سفید و پوک می شوند. و اگر از خوشه تغذیه شود باعث پوکی دانه ها یا خشکی خوشه می شود. در کل این آفت باعث کاهش کیفیت آرد و از دست رفتن قابلیت استفاده برای پخت نان می شود.

2. شته های گندم

یکی از آفات گندم که مشکلات و چالش های زیادی را برای کشاورزان ایجاد می کند شته های گندم است؛ شته های معمولی، شته ی سبز یولاف و شته برگ یولاف از جمله شایع ترین شته ها در مزرعه گندم هستند که می توانند باعث انتقال ویروس موزاییک شوند.

3. سوسک سیاه گندم

یکی دیگر ازآفت های گندم، سوسک سیاه تک نسلی بوده که در استان های کرمانشاه، فارس، گلستان، ایلام، لرستان، منطقه مغان و غیره فراوانی بیشتریدارد. کرم های این سوسک در اوایل بهار از خاک خارج شده و پس از مدتی تا عمق 20 سانتی خاک با تغذیه از برگ های گیاه به شفیره تبدیل خواهد شد. برای از این بردن و مقابله با این سوسک ها می توانید مراحل زیر را دنبال کنید:

1. شخم عمیق پس از برداشت محصول
2. مبارزه شیمیایی و استفاده از انواع کود گندم و بذر
3. تناوب زراعی با استفاده از محصولاتی مانند نخود و آفتابگردان
4. جمع آوری و از بین بردن کاه و کلش در مناطق آلوده

نتیجه گیری

در این مقاله سعی کردیم تا تمامی بیماری های گیاه و انواع آفات گندم را برایتان توضیح دهیم؛ امیدواریم این مطلب نیز برایتان مفید بوده باشد. اگر بخواهیم در یک سطر خلاصه راه های پیشگیری از آفت و بیماری های گندم را بگوییم می توان گفت: ضد عفونی کردن بذرها و ضد عفونی کردن خاک دو عامل مهم و مفید برای این موضوع بوده اند؛ همچنین استفاده از محصول پراکسیدین کشاورزی در خوشه های گندم نیز موجب تقویت ریشه و اکسیژن رسانی بهتر به ریشه می شود. در پایان باید گفت، اکنون که با آفات گندم و راه های مقابله با آن ها آشنا شده اید و قصد دارید به کشت گندم بپردازید باید با برخی نکات مهم در فرایند آماده سازی زمین برای کاشت گندم آشنا شوید.