آشنایی با بیماری ها و آفات برنج و راه های مقابله با آن ها

برنج به عنوان غذای اصلی بیش از نیمی از جمعیت جهان است. آفات برنج و بیماری های آن باعث کاهش کیفیت و کمیت محصول می شود. به طور متوسط ​​حدود 22 درصد از کاهش تولید در شالیزار به دلیل هجوم آفات است. استفاده از روش‌ های کنترلی از جمله استفاده از سموم شیمیایی، کنترل بیولوژیکی و مدیریت هوشمند کشاورزی می ‌تواند به کاهش خسارات و افزایش عملکرد برنج کمک کند.

تاثیر بیماری ‌ها و آفات برنج بر عملکرد آن

بیماری‌ ها و آفات برنج مشکل اساسی در رشد و توسعه برنج هستند که به شدت عملکرد و کیفیت محصول را تحت تاثیر قرار می دهند. بیماری ‌ها از جمله عواملی هستند که به وسیله ویروس ‌ها، باکتری ‌ها و قارچ ‌ها به برگ‌ ها، ساقه‌ ها و ریشه ‌های برنج حمله می کنند و باعث تشکیل لکه ‌های زرد، فرو رفتگی و کاهش تولید در آن می ‌شوند. از طرف دیگر، آفات مانند سوسک برنج و کرم برنج نیز به صورت مستقیم یا غیرمستقیم باعث آسیب ‌هایی مانند زخم‌ های برگی، خوردگی ساقه ‌ها و کاهش درصد وزن برنج می ‌شوند.

برنج ‌هایی که تحت تاثیر بیماری ‌ها و آفات قرار می ‌گیرند، کیفیتشان کاهش یابد. علاوه بر این، بیماری ‌ها و آفات ممکن است به طور مستقیم منجر به افت قابل توجه در تولید برنج شوند که این امر تاثیرات اقتصادی جدی بر کشاورزان و صنعت برنج دارد. در ادامه مهم ترین بیماری ها و آفات برنج را بررسی کرده و راهکارهای مقابله با هر یک را بیان می کنیم.

بیماری بلاست در برنج

 این بیماری شایع ‌ترین بیماری برنج است که باعث بروز لکه ‌هایی روی برگ، غلاف برگ، ساقه، گره ‌های میانی ساقه و خوشه می‌ شود. این بیماری با علایمی همچون لکه‌ های بیضی یا دوکی روی برگ ‌ها شناخته می ‌شود. بلاست برنج به خصوص در برنج هایی که مقاومت کمتری دارند، به وفور دیده می ‌شود. بلاست به شدت تولید محصول را تحت تاثیر قرار داده و تولید آن را کاهش می دهد.

راهکار مقابله با بلاست

برای مقابله با بلاست برنج، استفاده از انواع برنج هایی که دارای مقاومت بیشتری هستند مفید است. همچنین، کاشت زود هنگام، از بین بردن علف ‌های هرز در داخل و حاشیه مزارع و استفاده از کود برنج پتاسه و ازته در مبارزه با این بیماری موثر است.

پوسیدگی ریشه و طوقه

پوسیدگی ریشه و طوقه یکی از آفات برنج است که به ‌طور گسترده در مناطق برنج ‌کاری جهان، به‌ خصوص در ایران، شیوع دارد. این بیماری توسط قارچ‌ های خاصی مانند Gibberella  و Fusarium ایجاد می ‌شود. علائم این بیماری شامل پوسیدگی ریشه و طوقه برنج، رشد غیرطبیعی و طولانی ریشه‌ ها و کاهش عملکرد محصول می ‌شود.

راهکار مقابله

برای مقابله با پوسیدگی ریشه و طوقه، راهکارهای زیر توصیه می ‌شود:

1. استفاده از بذرهای سالم و به‌ درستی ضدعفونی شده.
2. کاهش رطوبت خاک و اجتناب از آب ‌دهی زیاد، به‌ ویژه در مراحل حساس مانند گلدهی.
3. استفاده از روش ‌های کنترل شیمیایی مانند استفاده از قارچ ‌کش ‌های موثر در کنترل این بیماری در مراحل مختلف رشد گیاه.

بیماری قایمکی در برنج

 این بیماری از شایع ‌ترین آفات برنج در مناطق مرطوب و گرم است. بیماری قایمکی یکی از بیماری ‌های مهم برنج است که به وسیله قارچی به نام Pyricularia oryzae ایجاد می ‌شود. این بیماری باعث ایجاد لکه‌ های خاکستری روی برگ‌ ها، ساقه‌ های حبوبات و برنج می ‌شود. در صورت عدم کنترل، ممکن است باعث خسارت جدی به محصول برنج شود.

راهکار مقابله

روش ‌های مقابله شامل استفاده از گونه های مقاوم به این بیماری، کاشت برنج در زمان ‌های مناسب، مدیریت آبیاری مناسب، استفاده از مواد آلی برای بهبود سلامت خاک و استفاده از روش های شیمیایی مانند قارچ‌ کش‌ ها و روش های کنترل زیستی می ‌باشد. همچنین، از ارتقای بهداشت گیاهی و اصلاح ساختار خاک نیز می ‌توان به عنوان راهکارهای مهم در مقابله با بیماری قایمکی استفاده کرد.

 باکانا

 بیماری باکانا یا همان جیبرلایی، یکی از مهم ترین آفات برنج است که باعث آسیب به ساقه و ریشه گیاه می ‌شود. این بیماری توسط قارچ Bakanae ایجاد می‌ شود و ممکن است در مناطق مختلف جهان گسترده باشد. علائم این بیماری شامل رشد نامتعادل و طولانی ساقه‌ ها، رشد افزایشی و نرمی گیاه و نهایتا مرگ گیاه است.

راهکار مقابله

برای مقابله با بیماری باکانا، می ‌توان از روش ‌های زیر استفاده کرد:

1. استفاده از بذرهای سالم و بدور از آلودگی قارچی
2. کنترل بیولوژیک با استفاده از قارچ ‌های روزنی مفید
3. استفاده از مواد شیمیایی قارچ‌ کش با توجه به دستورالعمل ‌های مندرج بر روی بسته ‌بندی
4. اصلاح ساختار خاک و بهبود تغذیه گیاه با استفاده از مواد آلی و محلول ‌پاشی ‌های مخصوص گیاه
5. استفاده از گونه های مقاوم به بیماری باکانا در کاشت برنج. 

بیماری لکه قهوه‌ ای

یک بیماری قارچی است که به کلئوپتیل، برگ و ساقه برنج آسیب می ‌زند و از مضرترین آفات برنج است. این بیماری توسط قارچ Helminthosporium oryzae ایجاد می ‌شود. علائم این بیماری شامل ظاهر لکه ‌های قهوه ‌ای رنگ بر روی برگ ‌ها و ساقه‌ های گیاه می ‌شود. این بیماری به خسارت جدی در مزارع برنج منجر می شود و تولید محصول را کاهش می دهد.

راهکار مقابله

برای کنترل بیماری لکه قهوه ‌ای، استفاده از روش ‌های زیر موثر است:

1. استفاده از بذرهای سالم و آزمایش ‌های آلودگی قبل از کاشت
2. اصلاح ساختار خاک و بهبود تغذیه گیاه با محلول‌ پاشی ‌های مخصوص گیاه
3. استفاده از مواد شیمیایی قارچ ‌کش با توجه به دستورالعمل‌ های مندرج بر روی بسته ‌بندی.
4.  اعمال تناوب کشت مناسب و کنترل علف‌ های هرز در مزارع برنج

این روش ‌ها به کاهش گسترش بیماری و حفظ سلامتی گیاهان برنج کمک می کنند.

بیماری ریزوکتونیایی

 این بیماری باعث بروز مانند لکه‌ های روی برگ ‌ها، مرگ و خشک شدن برگ‌ ها و ضعف در رشد گیاه می ‌شود. بیماری ریزوکتونیایی در برنج، یکی از بیماری ‌های مهم و شایع در این گیاه است که توسط قارچ Rhizoctonia solani  ایجاد می‌شود. علائم این بیماری شامل پوسیدگی ریشه و سوختگی در اندام ‌های هوایی گیاه می ‌شود. این بیماری می ‌تواند به طوقه و ریشه گیاه آسیب بزند و عملکرد محصول را کاهش دهد.

راهکار مقابله

برای مقابله با بیماری ریزوکتونیایی در برنج، راهکارهای زیر موثر است:

1. انتخاب و استفاده از بذرهای سالم و آزمایش آلودگی قبل از کاشت
2. اصلاح و بهبود ساختار خاک به‌ وسیله استفاده از مواد آلی و افزایش تهویه خاک
3. استفاده از مواد شیمیایی قارچ‌ کش مانند فندیکونازول و تریفلوکسی استوب
4. اعمال تناوب کشت مناسب و استفاده از روش ‌های مدیریتی گیاهان مقاوم به بیماری.

کرم ساقه خوار برنج

 این آفت مهم ترین آفات برنج در ایران است و باعث کاهش عملکرد و کیفیت محصول می شود. این بیماری توسط حشرات مختلفی نظیر کرم‌ های ساقه ‌خوار و نواری برنج ایجاد می ‌شود. این کرم ‌ها در مراحل مختلف رشد برنج، از نشاء تا رسیدگی محصول، به گیاه حمله می ‌کنند و با خوردن ساقه‌ ها و برگ ‌های برنج، موجب آسیب‌ های جدی می ‌شوند.

راهکار مقابله

برای مقابله با بیماری کرم ساقه خوار برنج، می ‌توان از راهکارهای زیر استفاده کرد:

1. انتخاب و کشت گونه های برنجی که مقاومت زیادی نسبت به کرم ساقه خوار را دارند، می‌ تواند کمک کننده باشد.
2. استفاده از حشره‌ کش ‌ها و مبارزه شیمیایی با کرم ساقه خوار برنج می ‌تواند به کاهش آسیب ‌های این بیماری کمک کند.
3. تخریب پسماندهای گیاهی و استفاده از مواد آلی برای کنترل این حشرات موثر است.

آفت بوته ‌های برنج

افت بوته‌ های برنج عبارتند از یک مشکل متداول در برنج که معمولا به عللی مانند کمبود آب، نقص مواد غذایی یا حملات آفات برنج از جمله مگس خزانه ایجاد می ‌شود. این مشکل ممکن است به کاهش عملکرد برنج و افت کیفیت آن منجر شود.

راهکار مقابله

برای مقابله با این مشکل، میذتوان اقدامات زیر را انجام داد:

1. آبیاری منظم: تامین آب کافی و به موقع به بوته‌ های برنج کمک می ‌کند تا از این آفت جلوگیری شود.
2. استفاده از کودهای متعادل: اطمینان از تامین مواد غذایی مورد نیاز برای رشد سالم بوته‌ های برنج می ‌تواند در کاهش این مشکل موثر باشد.
3. مدیریت آفات: مبارزه با آفات مانند مگس خزانه با استفاده از روش ‌های شیمیایی یا بیولوژیکی به پیشگیری از افت بوته‌ های برنج کمک می کند.
4. مدیریت آب و خاک: اصلاح و مدیریت مناسب خاک و آبیاری بهینه در بهبود سلامت بوته‌ های برنج و جلوگیری از افت آن ها موثر است.

سفیدک برنج

سفیدک برنج یکی از آفات برنج است که توسط قارچی با نام Magnaporthe grisea ایجاد می ‌شود. این بیماری موجب ایجاد لکه‌ های سفید رنگ در برگ‌ ها و ساقه ‌های برنج می‌شود که به طور معمول در شرایط مرطوب و گرم تر اتفاق می‌ افتد.

راهکار مقابله

برای مقابله با سفیدک برنج، می ‌توان از راهکارهای زیر استفاده کرد:

1. انتخاب بذرهایی که دارای مقاومت نسبت به این بیماری هستند، می ‌تواند از ابتلا به سفیدک برنج کاسته و عملکرد برنج را افزایش دهد.
2. ایجاد شرایط آبیاری مناسب و جلوگیری از ایجاد محیط مرطوب در کنترل این بیماری کمک کننده است.
3. استفاده از کودهای شیمیایی یا آلی که دارای خواص ضد قارچی هستند،  به کنترل و پیشگیری از گسترش سفیدک برنج کمک می کند.