زعفران یکی از ارزشمند ترین، پرفروش ترین، گران ترین و پرمصرف ترین ادویه ها در جهان به شمار می رود؛ ضمن اینکه در تعابیری از آن به عنوان طلای سرخ و سلطان ادویه ها یاد شده است. عطر و رنگ بی نظیر آن سبب شده تا از آن به عنوان یک طعم دهنده اصلی در بسیاری از غذاها، دسرها، نوشیدنی ها و غیره استفاده کنند. این محصول یک چاشنی بسیار قوی و عالی بوده و در عین حال از ارزش غذایی فوق العاده بالایی برخوردار است. کشورهای زیادی اقدام به کاشت و پرورش این گیاه کرده اند اما همانطور که می دانید بهترین و مرغوب ترین نوع زعفران متعلق به کشور ایران است. به همین دلیل قصد داریم شما را با روش های کشت، نحوه آبیاری، کوددهی، آفات و هر آنچه لازم دارید درباره کاشت این گیاه بدانید آشنا کنیم؛ تا شما نیز بتوانید نسبت به کاشت این گیاه اقدامات لازم را انجام دهید با ما همراه باشید.
این گیاه ریشه 3500 ساله دارد و به صورت کلی کاشت زعفران در کشور ایران به سال های قبل از میلاد مسیح یعنی در دوره ساسانیان باز می گردد. ایرانیان با صادرات این ادویه به سایر نقاط جهان از جمله رومی ها، یونانی ها، چینی ها و سایر اقوام عرب را با این گیاه و خواص بسیار زیاد آن آشنا کرده و به مرور زراعت آن را در سده های اول تا چهارم هجری در امت های اسلامی اطراف مدیترانه آغاز شد. جالب است بدانید نخستین زعفران کاری توسط معاویه به کمک ایرانیان تبعید شده در نواحی شام انجام شد و پس از آن نیز در شمال آفریقا، اندلس (اسپانیا) و صقیله (سیسیل) رواج پیدا کرد.
در واقع روش کاشت پیاز این گیاه برای رسیدن به گل زعفران ابتدا در ایران ابداع و سپس به دیگر کشورها آموزش داده شد. پس از اینکه گیاه به مرحله گل دهی رسید، شما یک گل به رنگ بنفش را مشاهده خواهید کرد که 6 گلبرگ زیبا دارد. این گلبرگ ها وظیفه محافظت از 3 کلاله قرمز یا همان سرگل زعفران را برعهده دارند. همه آن چیزی که باعث شده تا این گیاه به گران قیمتترین ادویه در جهان تبدیل شود، همین سرگل های قرمز رنگ آن هستند که البته برای تولید آن ها به زمان و تلاش زیادی نیاز است.
این ادویه نیز همانند دیگر ادویه ها دارای انواع مختلفی بوده و برای تشخیص، آن را به دو بخش کلاله قرمز رنگ و بخش پایین کلاله یا خامه نام گذاری کرده اند؛ جالب است بدانید این تفاوت میان انواع این ادویه تنها به نحوه برداشت، میزان و نوع آبدهی، هوای منطقه و جداسازی گل زعفران بستگی دارد. امروزه از زعفران سوپر نگین می توان به عنوان بهترین و پس از آن به ترتیب زعفران شبه نگین، زعفران سرگل، زعفران پوشال، زعفران دسته از بهترین تا متوسط ترین زعفران نام برد.
اما به مهم ترین بخش از این مطلب که همان نحوه کاشت و رسیدگی به زعفران است رسیدیم. همانطور که اشاره کردیم، کشور ایران بزرگ ترین تولید کننده این گیاه در دنیاست که پیاز زعفران اصل را در اختیار داشته، و بهترین و مرغوب ترین نوع زعفران را تولید می کند. شهرستان قائنات یکی ازمناطقی است که با کیفیت ترین زعفران ها را تولید کرده و امروزه در سراسر جهان آن را عرضه می کند. از جمله نکات قابل توجهیظ که درباره کاشت این گیاه بهتراست بدانید می توانیم به چند مورد زیر اشاره کنیم:
اولین مورد مهم در خصوص کاشت زعفران، انتخاب محلی است که شرایط خاک آن برای کاشت کاملا مساعد و مطلوب باشد. پیاز زعفران چیزی بین 5 تا 7 سال درون خاک می ماند. این تقریبا زمان زیادی برای رشد یک گیاه به شمار می رود. با توجه به این بازه زمانی طولانی مدت، خاکی که انتخاب می شود باید بافت سبکی داشته و ترجیحا ترکیبی از رس و شن باشد. اینگونه پیاز زعفران هم سالم می ماند و هم به خوبی تغذیه می شود. از شرایط یک خاک مساعد برای کاشت پیاز زعفران می توان به موارد زیر اشاره کرد:
شرایط آب و هوایی تاثیر زیادی در کیفیت رشد این گیاه دارد. فصل های پاییز و زمستان، فصل رشد و فصل تابستان نیز زمان استراحت زعفران است. در نتیجه منطقه ای که دارای زمستان های سنگین و سخت باشد، شرایط ایده آلی برای رشد زعفران نداشته و می تواند این دوره را کُندتر از حالت معمول کند. علاوه بر این، اگر تابستان های یک منطقه میزان بارش زیادی داشته باشد و آب و هوای آن نیز از رطوبت بالایی برخوردار باشد، ممکن است به پیاز گیاه آسیب وارد کند. با توجه به این توضیحات می توانیم نتیجه بگیریم چه استان هایی برای کاشت این گیاه مناسب و چه استان هایی نامناسب هستند.
استان هایی که از آن ها نام برده شد، بهترین مناطق برای کاشت زعفران به شمار می روند. اما همین مناطق نیز با وجود داشتن آب و هوای مطلوب و مساعد باید از قبل اقدام به آماده سازی زمین برای کاشت زعفران کنند تا همه چیز به خوبی مهیا باشد. مراحل آماده سازی زمین نیز به شرح زیر می باشد:
این ادویه نیز مانند هر محصول زراعی دیگری برای تولید و آماده شدن جهت عرضه به بازار سه مرحله اصلی کاشت، داشت و برداشت را طی می کند که در این بخش به صورت مختصر هر سه مرحله آن را شرح می دهیم:
این گیاه به روش کپه ای کاشت می شود. در این روش پس از مسطح کردن زمین، حفره هایی با عمق 20 تا 25 سانتی متر و به فاصله 15 تا 20 سانتی متر از یکدیگر ایجاد می شوند. در هر حفره نیز چیزی بین 3 تا 15 پیازچه زعفران قرار می گیرد. پس از کاشت نیز حفره کاملا از خاک پر شده و سطح آن صاف می شود. هر ردیف که تمام شد ردیف بعدی شروع می شود. فاصله بین ردیف ها نیز باید حدودا بین 25 تا 30 سانتی متر باشد.
همانطور که پیش از این اشاره کردیم، زعفران گیاهی است که به آب کمی نیاز دارد؛ این گیاه به صورت حدودی در طول سال معمولا 7 بار نیاز به آبیاری دارد. آبیاری مرحله اول بهتر است زمانی انجام شود که هوا چندان گرم نباشد. آبیاری دوم تقریبا 35 روز بعد از آبیاری اول انجام می شود. البته ممکن است زمان شروع آبیاری در هر منطقه متفاوت باشد.
گل دهی زعفران نیز کامل تحت تاثیر زمان و نحوه آبیاری آن است. چیزی که در این بین اهمیت دارد این است که کشاورزان باید به شکل دوره ای، پیازچه ها را بررسی کنند تا مبادا دچار آفت شده باشند. از آفات زعفران می توانیم به مواردی همچون؛ کنه، موش، جوجه تیغی، خرگوش، بیماری سیاهکی، کرم پیازخوار، بیماری زوال و… اشاره کنیم.
آخرین مرحله از پروسه تولید زعفران مربوط به مرحله برداشت است. زمان برداشت زعفران به عوامل مختلفی همچون نوع بافت خاک، شرایط آب و هوایی و نحوه آبیاری زمین بستگی دارد. به طور کلی زمان گلدهی این گیاه، ماه آبان است. در این مدت باید گل های زعفران برداشت و چیده شوند. این گیاه در طول سال نیز تنها یک بار اقدام به گلدهی می کند. معمولا بهترین زمان چیدن گل آن صبح هنگام و پیش از باز شدن غنچه های آن است. چرا که گل این گیاه در این زمان از نظر عطر و رنگ در بهترین حالت خود قرار دارد.
برای آبیاری زعفران لازم است مراحل زیر را مرحله به مرحله دنبال کنید:
کوددهی حیوانی: در مزارع زعفران برای کوددهی از کود گاوی پوسیده به عنوان کود حیوانی استفاده می شود؛ حتما به پوسیده بودن کود توجه کنید و به هیچ عنوان کود تازه یا کود گوسفندی استفاده نکنید.
تمامی آفات زعفران به سه دسته تقسیم می شوند که در ادامه هر کدام از آن ها را به صورت مفصل برایتان بیان خواهیم کرد:
به صورت کلی این گیاه نیز دارای بیماری های مختلفی می باشد که باید در زمان مناسب نسبت به درمان آن اقدام کنید. برخی از بیماری های زعفران شامل لیست زیر می شود:
این ادویه از ارزش غذایی بالایی برخوردار است و جایگاه ویژه ای در سفره های ایرانی دارد. برای شناخت بیشتر این گیاه و درک بهتر این موضوع، در ادامه به برخی از مهم ترین خواص آن اشاره خواهیم کرد:
در این مطلب ما برای شما صفر تا صد کاشت زعفران را بیان کرده ایم حال دیگر شما با نحوه آماده سازی زمین برای کاشت، میزان آبیاری، کوددهی، آفات و بیماری های شایع آن، مراحل تولید، شاخص های مهم آن برای بازدهی بهتر و غیره آشنا شده اید؛ حال با دانشی که دارید می توانید نسبت به کاشت زعفران اقدام کنید و محصول خوب و با کیفیتی را تولید کنید. اما توجه داشته باشید مواردی که در سایت ها ذکر می شود به صورت تقریبی بوده و برای کسب اطلاعات کامل، دقیق تر و بهتر نیاز دارید تا از مشاورین مجرب مشاوره بگیرید.
1. ویتامین ها و املاح مفید زعفران کدامند؟
از جمله مواد معدنی و مفید موجود در آن شامل: کربوهیدرات ها، ویتامین B1،B2،B3،B6، ویتامین A، ویتامین C، فولات، چربی، پروتئین، آب، فیبر، کلسیم، آهن، منیزیم، پتاسیم، فسفر، سدیم، روی، منگنز، مس و دیگر آنتی اکسیدان ها می باشد.
2. هر پیاز زعفران چه میزان گلدهی دارد؟
تعداد گلدهی پیازهای این ادویه رابطه مستقیمی با سایز و وزن آن ها دارد. اما به صورت معمول هر پیاز در دوره گلدهی خود بین 4 تا 8 گل می دهد. لازم به ذکر است پیاز های زیر 15 گرم کمتر از 6 گل خواهند داد.
3. در هر یک هکتار چقدر پیاز نیاز است؟
در صورت ایده آل و استاندارد شما برای هر یک متر مربع زمین به یک کیلو پیاز نیاز دارید. به زبان ساده تر در هر یک هکتار زمین 10 تن پیاز نیاز است.
4. هر کیلو پیاز چند گرم زعفران خالص می دهد؟
به صورت متوسط در هر یک کیلو بین 1 الی 2 گرم زعفران می توان برداشت کرد.
5. آبیاری، کوددهی و محلول پاشی این گیاه به چه صورتی انجام می شود؟
این گیاه در دسته گیاهان کم آب است و نیازی به آبدهی زیاد ندارد؛ اما شما با توجه به موقعیت مکانی که در حال کشت آن هستید باید بین 1 الی 4 بار آبیاری انجام دهید. در این قسمت نکته ای که باید به آن توجه کنید این است که فقط تحت شرایط خاص در تابستان گیاه را آبیاری کنید در غیر این صورت آبیاری در تابستان ممنوع است.
