جو

همه چیز درباره جو (کاشت، آفات، کود، آبیاری و …)

جو، به عنوان یکی از مهمترین غلات در جهان، با توجه به فواید و استفاده های فراوانی که دارد، همواره مورد توجه کشاورزان قرار گرفته است. این گیاه با قابلیت رشد در شرایط متنوع اقلیمی و خاکی، به عنوان یک منبع عمده غذایی برای دام و مصارف انسان، اهمیت بسیاری دارد. در این مقاله، به بررسی این گیاه از زمان کاشت تا مرحله برداشت، همراه با مشکلات آفات و روش‌های کنترل آنها، نیاز‌های کودی و حتی روش‌های بهینه آبیاری آن خواهیم پرداخت.

فهرست مطالب

1. • تاریخچه و خاستگاه جو
   • تولیدات جهانی جو
   • انواع جو بر اساس دما
   • انواع جو بر اساس سنبله
   • شرایط ایده آل برای کشت
   • روش های کاشت جو
   • عوامل موثر در کاشت
   • آفات و بیماری های جو
   •      شناسایی آفات رایج
   •      علائم آسیب
   •      روش های مقابله
   • نیازهای کودی جو
   • روش های بهینه آبیاری
   • مدیریت بهینه آب
   • مراحل رشد و برداشت جو
   • نکتولوژی نوین در کشت
   • نتیجه گیری

تاریخچه و خاستگاه جو

خاستگاه واقعی و اولین تمدنی که اقدام به کاشت جو کرده اند هنوز ناشناخته است. اما بسیاری از پژوهشگران، خاستگاه آن را کوه‌ های زاگرس در غرب ایران، آناتولی جنوبی و فلسطین می‌دانند. به طور مثال بر نظریه نظریه والیوف، خاستگاه جوی ریشک دار و غلاف دار، کشور اتیوپی و شمال آفریقا است و خاستگاه جو بدون ریشک، ریشک کوتاه و کلاهک دار، آسیای جنوب شرقی (چین، ژاپن و تبت) است. حدود پنج هزار سال پیش از میلاد مسیح مردم فلات ایران به دلیل تغییرات آب و هوایی و تشکیل مزارع برای زندگی به دشت‌ها مهاجرت کردند و در زمینه کشاورزی به دلیل وجود زمین های حاصل خیز، رشد چشمگیری داشتند.

از این میان قدیمی ترین تمدنی که به دشت ها مهاجرت کردند سیلک ها بودند که امروزه بقایای حضورشان در اطاف کشان یافت شده است. اما در نهایت در هزاره چهارم پیش از میلاد مسیح دشت‌ نشینان فلات ایران، به داد و ستد محصولات کشاورزی مانند گندم و جو می پرداختند. بدن صورت کشت گندم و جو برای اولین بار بار در ایران رایج شد. با این که امروزه جو بیشتر برای تامین غذای دام و در برخی موارد در تولید مواد غذایی انسان ها نیز مورد استفاده قرار می گیرد، اما جو در گذشته و حتما امروز، برای مردم نواحی سرد سیر و خشک مانند مردم خاور میانه و شمال آفریقا منبع غذایی مهمی است.

تولیدات جهانی جو

در سال 2021، تولید جهانی جو 145 میلیون تن بود که در این میان روسیه 14% سهم در تولید جو در جهان داشت و استرالیا، فرانسه، آلمان و اوکراین نیز از دیگر تولیدکنندگان بزرگ جهان بوده اند. در زیر می توانید میزان تولید جو توسط کشور های مختلف را در سال 2021 براساس میلیون تن مشاهده کنید.

انواع جو بر اساس دما

بر اساس دما جو به سه دسته تقسیم مس شود:

• • جو بهاره: این نوع به سرما حساس است و در بهار کشت می‌شود. بنابراین برای کاشت آن هرچه سیع تر اقدام شود بهتر است، چرا که با این کار جو قبل از فرا رسیدن هوای سرد به بار می نشیند و می توان از لاغر بودن دانه ها جلوگری کرد.

• • جو پاییزه: این نوع در فصل پاییز کاشته می‌شود و تا بهار، سنبله تولید نمی‌کند. جو پاییزه درنواحی نیمه خشک با بارندگی در بهار و تابستان کشت می‌شود (تقریباً 10 تا 14 روز زودتر از گندم پاییزه).

• • جو حد واسط: این نوع نسبت به سرما مقاومت کمتری دارد و عموما در مناطق گرمسیر، و در هر دو فصل بهار و پاییز کشت می‌شود.

انواع جو بر اساس سنبله

این گیاه بر اساس سنبلچه به دو دسته دو ردیفه و شش‌ ردیفه دسته بندی می شود. به‌ طور کلی، سنبلچه‌ جو به‌ صورت سه‌ قلو کنار هم قرار دارد و به‌ طور متناوب در امتداد محور مرکزی قرار می‌گیرد. در جو دو ردیفه، فقط سنبلچه مرکزی بارور می شود و سنبلچه‌ های کناری بی‌دانه می‌مانند در نتیجه دانه‌ها روی سنبله به‌ شکل دو ردیف دیده می شوند. اما در جو شش ردیفه، همه سنبلچه ها بارور می شوند و سنبله دانه‌های بیشتری دارد. همچنین جالب است بدانید که جو دو ردیفه پروتئین کمتری نسبت به جو شش‌ ردیفه دارد، در نتیجه قند قابل تخمیر بیشتری نیز دارد و بیشتر برای خوراک دام از آن استفاده می شود.

شرایط ایده‌ آل برای کاشت

شرایط ایده‌ آل برای کاشت جو شامل سه عامل اصلی از جمله اقلیم، خاک و محیط رشد است. در ادامه، به طور مختصر درباره هرکدام توضیح می‌دهیم.

1. 1. اقلیم: این گیاه به میزان نور، دما و رطوبت تا حدودی حساس است. بنابراین، برای کاشت این گیاه، اقلیم مهم است. اقلیم‌های معتدل تا خنک، با دماهای بین 15-25 درجه سانتیگراد در فصل رشد و با تغییرات مناسب دما و رطوبت، برای رشد این گیاه ایده‌ آل هستند. همچنین، این گیاه مقاومت طبیعی در برابر سرما دارد و می‌تواند در مناطقی با زمستان‌های سرد نیز رشد کند.

1. 1. خاک: این گیاه به خاک‌هایی با بافت مناسب و خواص خاصی نیاز دارد. خاک باید دارای خاصیت زهکشی آسان باشد تا بذر گیاه به خوبی در خاک تغذیه شود و ریشه‌های گیاه به آسانی در اعماق خاک پیشروی کنند. همچنین، خاک باید از حاصلخیزی و توانایی نگهداری رطوبت مناسبی برخوردار باشد. معمولاً خاک‌هایی با PH خنثی تا قلیایی، برای رشد این گیاه مناسب هستند.

1. 1. محیط رشد: این گیاه به محیطی با نور مناسب نیاز دارد. این گیاه باید در مناطقی که به نور خورشید دسترسی کافی دارند، کاشته شود. همچنین، این گیاه نیاز به هوای تازه دارد و در محیط‌ های خنک بهتر رشد می‌کند.

با توجه به این توضیحات، برای کاشت جو بهتر است شرایط اقلیمی منطقه، خاک و محیط رشد را بررسی کتید و آنها را با شرایط ایده‌ آل مقایسه کنید.

روش‌های کاشت جو

روش‌های کاشت جو با توجه به عواملی مانند بذر، زمان کاشت، فاصله‌گذاری و عمق کاشت متفاوت است. در ادامه، به برخی از انواع و روش‌های کاشت جو اشاره خواهیم کرد.

1. 1. کاشت مستقیم یا دستپاش:
      در این روش، بذرها مستقیماً در زمین کاشته می‌شوند. این روش معمولاً در زمین‌هایی با خاک مرغوب استفاده می‌شود. قبل از کاشت، فرایند آماده سازی زمین برای کاشت جو انجام شده و بذرها در عمق و با فاصله مناسبی کاشته می‌شوند. پس از مراحل اولیه، آبیاری و مراقبت از بذرها در اولویت قرار می گیرند تا گیاهان به خوبی رشد کنند و در نهایت به محصول تبدیل شوند.

1. 1. کاشت با استفاده از سیستم های کاشت مکانیزه:
      این روش شامل استفاده از ماشین‌ آلات و تجهیزات کشاورزی مانند ماشین های بذرپاش، برای کاشت بذرها در زمین است. این سیستم ها، مخصوص کاشت بذرها هستند و زمین را حفر می‌کنند تا بذرها را در عمق مناسبی قرار دهند. این روش به‌ طور عمده در مزارع بزرگ و پیشرفته استفاده می‌شود و عملیات کاشت را سریع‌تر و بهینه‌تر می‌کند.

عوامل مؤثر در کاشت

1. 1. بذر: در انتخاب بذر جو، بهتر است از بذرهای با کیفیت و سالم، و از نژادهایی متناسب با اقلیم استفاده کنید. روش کاشت هر کدام از نژاد های جو متفاوت است.

1. 1. زمان کاشت: زمان کاشت جو به عوامل اقلیمی و محل کاشت بستگی دارد. به طور کلی، این گیاه می‌تواند در بهار و پاییز کاشته شود. در مناطقی که زمستان‌های سردی دارند، کاشت در بهار انجام می‌شود و در مناطقی که زمستان‌های ملایم‌ تری دارند، کاشت در پاییز می تواند مناسب باشد.

1. 1. فاصله‌ گذاری: فاصله‌ گذاری مناسب بین بذرها در زمان کاشت بسیار مهم است. فاصله‌های مناسب بین ردیف‌ها و دانه‌ها به خصوصیات خاک و نوع کشت جو بستگی دارد. برای جوانه‌ زنی و رشد بهتر، باید فاصله‌های منظم و متناسب را رعایت کنید. عموماً فاصله‌های 10-15 سانتی متر بین بذرها و 15-20 سانتی متر بین ردیف‌ها مناسب هستند.

1. 1. عمق کاشت: عمق کاشت بذر نیز در جوانه‌ زنی و رشد گیاه تأثیر دارد. به طور کلی، جو در عمقی حدود 2-3 سانتی متر کاشته می‌شود.

با رعایت این موارد، می‌توانید کاشت جو را به طور موفقیت‌ آمیز انجام دهید.

آفات و بیماری‌های جو

در کشت جو، آفات و بیماری‌ها می‌توانند به رشد و عملکرد گیاهان آسیب بزنند. در ادامه، به بررسی آفات رایج در این گیاه، علائم آسیب و روش‌های مقابله می‌پردازیم.

شناسایی آفات رایج

• • مگس هسین (Hessian fly): این حشره روی برگ‌های جو تخم‌ گذاری می‌کند و لاروهایش از درون ساقه‌های گیاه تغذیه می‌کنند.

• • کرم مفتولی و سوسک ورجه (Wireworm): لاروهای این سوسک در خاک هستند و ریشه‌ها و ساقه‌های گیاه را خراب می‌کنند.

• • شته (Aphids): این آفات را می‌توان روی برگ‌ها و ساقه‌های جو پیدا کرد. این آفت با جذب مایعات مغذی گیاه، به گیاه آسیب وارد می‌کنند.

• • سفید بالک‌ها (Whiteflies): این آفات کوچک را می‌توان در زیر برگ‌ها پیدا کرد. این آفت با جذب عصاره گیاه، به آن ها آسیب وارد می‌کنند.

• • فیتوفتورا و ریزوکتونیا: این قارچ ها باعث بیماری در محصول می شوند و معمولاً باعث خراب شدن و پوسیدگی ریشه‌های گیاهان می‌شوند و می‌توانند عملکرد محصول را کاهش دهند.

• • زنگ تاجی جو: این بیماری ناشی از قارچ پیرنوپلسیا غرامینیس است که به برگ‌های گیاه حمله می‌کند. این قارچ باعث تشکیل لکه‌های زرد روی برگ‌ها می‌شود و می‌تواند منجر به کاهش عملکرد محصول شود.

• • زنگ قهوه‌ای جو: این بیماری ناشی از قارچ رستریکتا جو است و به ساقه‌ها حمله می‌کند. این قارچ باعث تشکیل لکه‌های قهوه‌ای روی ساقه‌ها می‌شود و می‌تواند باعث ضعف در رشد و کاهش عملکرد محصول شوند.

• • زنگ سیاه جو: این بیماری ناشی از قارچ دیپلودیا نودریا است. این آفت باعث تشکیل لکه‌های سیاه روی گیاه می‌شود.

• • زنگ زرد جوانه‌ها: این بیماری قارچی است و با حمله به جوانه‌ها یکی از مخرب ترین آفات گیاهی محسوب می شود. این بیماری باعث تشکیل لکه‌های زرد روی جوانه‌ها می‌شود و می‌تواند باعث کاهش جوانه‌ زنی و حتی از بین رفتن محصول شود.

علائم آسیب

• • تغییر رنگ ساقه‌ها

• • زردی و خشکی برگ‌ها

• • رشد ضعیف و کاهش عملکرد

• • دیدن مستقیم آفات روی گیاهان

روش‌های مقابله

• • استفاده از آفت‌ کش‌های طبیعی

• • استفاده از سم‌های شیمیایی

• • کنترل بیولوژیکی

• • استفاده از فناوری مدرن

بهتر است قبل از انجام هر عملی برای کنترل آفت، با متخصصان کشاورزی مشورت کنید تا در انتخاب روش مناسب برای کنترل آفات جو راهنمایی بهتری دریافت کنید. همچنین، پیگیری منظم و نظارت بر زمین کشاورزی برای شناسایی آفات و بیماری‌ها، اهمیت بالایی دارد.

نیازهای کودی جو

1. 1. عناصر غذایی ضروری: جو برای رشد و توسعه صحیح نیاز به بعضی از عناصر غذایی ضروری دارد. این عناصر شامل نیتروژن (N)، فسفر (P) و پتاسیم (K) است. همچنین، این گیاه نیاز به عناصر دیگری مانند کلسیم (Ca)، منیزیم (Mg) و گوگرد (S) دارد که می توان آن ها را از انواع کود های کشاورزی مانند کود گوگرد کشاورزی، کود پتاسیم و غیره تامین کرد.

1. 1. تعیین نیازهای کودی: برای تعیین نیازهای کودی جو، باید به عواملی مانند نوع خاک، تاریخچه کشت، تحلیل خاک، و نیازهای محصول دقت کرد. آزمایش خاک می‌تواند به شما کمک کند تا سطح عناصر غذایی در خاک را اندازه‌ گیری کنید و بر اساس نتایج، نیازهای کودی را به طور دقیق‌تر تعیین کنید.

1. 1. روش‌های کوددهی جو: برای کوددهی این گیاه، می‌توان از روش‌های زیر استفاده کرد:

• • استفاده از کودهای شیمیایی: با توجه به نیازهای زمین، می‌توان از کودهای شیمیایی مناسب استفاده کرد. نیتروژن، فسفر و پتاسیم به عنوان عناصر اصلی می‌توانند از طریق بعضی از کودهای شیمیایی مانند نیترات آمونیوم و سولفات پتاسیم تأمین شوند.

• • استفاده از کودهای آلی: استفاده از کودهای آلی مانند کودهای کمپوست، کود حیوانی و کود گیاهی می‌تواند بهبود ساختار خاک و تأمین عناصر غذایی طبیعی را برای گیاه فراهم کند.

در هر صورت، برای کوددهی جو بهتر است با توجه به شرایط خاک و نیازهای محیطی خاص زمین، با متخصصان کشاورزی مشورت کنید. آنها می‌توانند شرایط خاک را تجزیه و تحلیل کنند و بهترین کود جو را به شما توصیه کنند.

روش‌های بهینه آبیاری

روش‌های بهینه آبیاری جو با توجه به برخی عوامل، بررسی می شوند. انتخاب روش‌های آبیاری مناسب موجب مدیریت بهینه منابع آب می‌شود. در این بخش به این موضوع به صورت خلاصه می‌پردازیم.

1. 1. نیازهای آبی جو: نیازهای آبی این گیاه در طول دوره‌های مختلف رشد متفاوت است. در مرحله سبز شدن جوانه، گیاه بیشترین نیاز به آب را دارد. در مرحله خوشه‌ دهی و رسیدن دانه‌ها، نیاز به آب کاهش می‌یابد. همچنین، نیازهای آبی این گیاه بستگی به عواملی مانند شرایط آب و هوایی، نوع خاک و نژاد جو نیز دارد.

1. 1. روش‌های آبیاری مناسب:

• • آبیاری قطره‌ای

• • آبیاری جویچه‌ای

• • آبیاری سنتی (غرقابی)

مدیریت بهینه منابع آب

برای مدیریت بهینه منابع آب در آبیاری گیاه جو، می‌توان به موارد زیر توجه کرد:

• • برنامه‌ ریزی آبیاری: برنامه‌ ریزی دقیق برای آبیاری این گیاه بر اساس نیازهای آبی، شرایط آب و هوایی و خصوصیات خاک.

• • استفاده از تکنولوژی‌های مدرن: استفاده از سیستم‌های هوشمند و اتوماسیون در آبیاری، به کاهش ضایعات آب و بهروری بهتر از آب کمک می‌کند.

• • حفظ و بهبود کیفیت آب: مراقبت از کیفیت آب منابع آبیاری، از جمله آب‌های زیرزمینی و سطحی، می‌تواند به حفظ بهره‌ وری و سلامت گیاهان کمک کند.

در نهایت، همکاری با متخصصان کشاورزی و استفاده از دانش و تجربیات کشاورزان موفق در منطقه، می‌تواند به شما در بهره‌ برداری بهینه از منابع آب و رشد بهتر محصول کمک کند.

مراحل رشد و برداشت جو

مراحل رشد و برداشت این گیاه عبارتند از:

1. 1. جوانه‌ زنی (Germination): در این مرحله، بذرهای جو پس از کاشته شدن، شروع به جوانه‌ زنی می‌کنند. جوانه در این مرحله از داخل بذر سبز می‌شود.

1. 1. فاز رویشی (Vegetative growth): در این مرحله، جوانه‌های گیاه سبز می شوند. ریشه‌ها به عمق خاک نفوذ می‌کنند و ساقه‌ها شکل می‌گیرند. در این مرحله، نیاز جو به آب بیشتر است و باید آبیاری به صورت مناسب انجام شود.

1. 1. فاز گلدهی یا خوشه‌ دهی(Flowering): در این مرحله، بوته‌های جو شروع به تشکیل سنبله می‌کنند و نیاز کمتری به آب دارند اما برای تشکیل دانه شرایط آب و هوایی مهم است.

1. 1. فاز رشد دانه یا پر شدن دانه (Grain filling): در این مرحله، دانه‌های جو شروع به رشد می‌کنند. طی این فاز، دانه‌ها افزایش می‌یابند، وزن آنها بیشتر می شود و گیاه نیاز به مواد غذایی مختلف برای تغذیه دانه‌ها دارد.

1. 1. برداشت (Harvesting): زمان برداشت این گیاه بستگی به نوع و شرایط محیطی دارد. برداشت جو معمولاً در مرحله بهبود دانه، یعنی زمانی که دانه‌ها به طور کامل رسیده و خشک شده‌اند، انجام می‌شود. به طور معمول، ساقه‌های جو قطع شده و دانه‌ها با استفاده از دستگاه‌های مخصوص خشک می‌شوند.

زمان برداشت بهینه محصول بستگی به شرایط محلی و نژاد گیاه دارد. در صورتی که دانه‌ها به طور کامل رسیده و خشک شده باشند و رطوبت مناسب را داشته باشند، زمان برداشت است. همچنین، عواملی مانند شرایط آب و هوایی، نوع خاک، و مدت رشد گیاه نیز می‌توانند بر زمان برداشت تأثیر بگذارند.

تکنولوژی‌های نوین در کشت

استفاده از تکنولوژی‌های پیشرفته در کشت این گیاه می‌تواند به بهبود عملکرد و بهره‌ وری در کشاورزی کمک کند. در این بخش، به برخی از تکنولوژی‌های نوین در کشت جو اشاره می‌کنیم.

1. 1. سیستم‌های آبیاری هوشمند

1. 1. کشاورزی دقیق (Precision farming)

1. 1. استفاده از هوش مصنوعی

تمامی این تکنولوژی‌ها با هدف افزایش بهره‌وری، کاهش هدررفت منابع و بهبود شرایط کشاورزی جهت کشت جو استفاده می‌شوند. البته، استفاده از هر تکنولوژی بستگی به شرایط محلی، منابع موجود و توانایی کشاورزان دارد.

نتیجه گیری

با توجه به اطلاعات فوق، می‌توان گفت که جو به عنوان یک گیاه مهم در صنعت کشاورزی و دامداری، نیازمند مدیریت مناسب است. در کاشت این گیاه، بررسی و انتخاب بذر باکیفیت، استفاده از روش‌های بهینه کشت، مدیریت آفات، استفاده از کودهای مناسب و آبیاری مناسب از اهمیت بالایی برخوردار است. به منظور کاهش خسارت‌های ناشی از آفات، استفاده از روش‌های طبیعی و شیمیایی کنترل آفت در صورت لزوم توصیه می‌شود.

همچنین، حفظ سلامت گیاهان با پاکسازی زمین از بقایای گیاهی و رعایت تناوب کشت از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است. علاوه بر این، به منظور بهبود عملکرد محصول، استفاده از کودهای ارگانیک و شیمیایی با توجه به نیازهای گیاهان و تحلیل خاک، و استفاده از روش آبیاری مناسب بر اساس نیاز آبی جو و شرایط آب و هوایی منطقه بسیار مهم است. با توجه به این نکات، با رعایت تمامی عوامل ذکر شده و اجرای مناسب مراحل کاشت، مدیریت و مراقبت از محصول، می‌توان به عملکرد بهتر در کشت جو دست یافت. امیدواریم این مطلب برایتان مفید بوده باشد.