یکی از محصولاتی که در ایران قدمت چندین ساله دارد، زعفران است که به دلیل افزایش سطح زیر کشت این محصول در ایران، نیاز به توجه ویژه ای به منظور پیشگیری از بروز خسارات و آفات در آن دارد. زعفران نیز مانند هر گیاه روینده دیگری، در معرض بیماری ها و آفات مختلفی است که هر کدام از آن ها، موجب بروز خسارت و آسیب های فراوانی به گیاه زعفران شده و لازم است افراد در زمان کشت زعفران، با این نوع بیماری ها و آفات آشنا بوده و راه های پیشگیری و مقابله با آن ها را بدانند. به همین جهت در این مطلب، شما را با انواع بیماری ها و آفات زعفران و راه های مقابله با هر کدام از آن ها آشنا خواهیم کرد با ما همراه باشید.
آفات زعفران
اگر بخواهیم به طور کلی بگوییم ، تمامی آفاتی که گیاه زعفران را مورد حمله قرار می دهند، در سه گروه دسته بندی می شوند که در ادامه به بررسی آن ها خواهیم پرداخت:
جوندگان و حیوانات
اولین گروه آفات زعفران، شامل جوندگان و حیوانات بوده که در ادامه، به سه نمونه از آن ها اشاره می کنیم:
1. آهو و گوزن
این گروه از جوندگان، در فصول سرد سال به دلیل کمبود علوفه به مزارع زعفران حمله کرده و از برگ های سبز این گیاه تغذیه می کنند. بنابراین لازم است به منظور جلوگیری از ورود آن ها، دور مزارع کشت زعفران را حصارکشی کرده تا با ایجاد مانع، این گروه از حیوانات وارد مزرعه نشوند.
2. موش کور
نمونه دیگری ازجوندگان، موش کورها هستند که دارای جثه ای کوچک بوده و اغلب در مناطق شمال غربی ایران و اصفهان دیده می شوند. موش کور، لانه خود را در عمق 15 تا 25 سانتی متری زمین ساخته و در تمام طول سال نیز فعالیت دارد. لانه کنی و ایجاد سوراخ های متعدد توسط موش کور، موجب خرابی زمین شده و تغذیه از پیازهای زعفران نیز، خسارات زیادی به مزارع کشت زعفران وارد می کند. نکته مهم در مورد این نوع جوندگان، میزان بالای زاد و ولد آن ها است و باید هر چه سریع تر با آن ها مقابله کرد.
بهترین راهکار برای مقابله با بروز آفات زعفران توسط موش کور، استفاده از قرص فوستوکسن است. افراد می توانند با قرار دادن 1 تا 2 عدد از این قرص در یکی از سوراخ ها و مسدود کردن سایر سوراخ ها، موش ها را از بین ببرند. علاوه بر این، راه انداختن آب در لانه موش کور، دود دادن به وسیله اگزوز موتور یا قرار دادن طعمه مسموم در مسیر رفت و آمد موش کور نیز، از راه های مقابله با این آفت است.
3. جوجه تیغی
از دیگر نمونه های جوندگان، می توان به جوجه تیغی اشاره کرد که گیاه زعفران را غذای مورد علاقه خود می داند. این نوع جوندگان پیازهای گیاه را از خاک خارج کرده و آن ها را خورده و پوسته پیاز را به جا می گذارند. یکی از روش های مقابله و کنترل زاد و ولد در این نوع جونده، شکار است. علاوه بر این، می توان با قرار دادن یک سر چوب در لانه جوجه تیغی که پنبه آغشته به محلول کلروپیکرین به آن متصل است، آن ها را از بین برد.
حشرات و کرم ها
گروه بعدی در زمینه ایجاد آفات زعفران، حشرات و کرم ها هستند که در ادامه، به برخی از آن ها اشاره خواهیم کرد:
1. کنه قهوه ای گندم
یکی از انواع کنه ها که موجب بروز آفات و آسیب های مختلف به گیاه زعفران می شود، کنه قهوه ای گندم است که اغلب در مزارع گناباد یافت می شود. کنه قهوه ای گندم، نسبتا بزرگ بوده و با چشم غیر مسلح می توان آن را مشاهده کرد؛ این کنه دارای 4 پا بوده و دو نوع تخم زمستانه و تابستانه دارد. کنه قهوه ای گندم، اغلب روی کلوخه ها، پوست و چوب درختان و یا درون شکاف سنگ ها تخم گذاری می کند. این کنه، با تغذیه از شیره برگ های زعفران، موجب ایجاد زردی و لکه های سفید روی گیاه می شود.
از آن جایی که گرما و رطوبت، دو عامل مهم در میزان فعالیت این نوع کنه ها می باشد، لازم است به منظور مقابله با این آفت، از آبیاری مزارع در تابستان خودداری کرد. علاوه بر این، استفاده از کود گوگرد کشاورزی و ترکیبات شیمیایی نیز برای مقابله با این نوع آفات زعفران، بسیار موثر می باشد.
2. کرم پیاز خوار
نمونه دیگری از آفات که موجب بروز آفات و آسیب های مختلف به گیاه زعفران می شود، کرم پیازخوار است که خسارت های سنگینی بر گیاه وارد کرده و موجب نابودی گیاه از قسمت پیاز خواهد شد. این آفت زیر خاک فعالیت داشته و موجب پژمردگی، خشک شدن و زرد شدن ناگهانی برگ گیاهان می شوند. بهترین راه مقابله با این نوع آفات زعفران، استفاده از سم سوین می باشد.
3. شته
یکی از حشرات ایجاد کننده آفات زعفران، شته ها هستند که از آفات بسیار مهم کشاورزی بوده و اغلب در مزارع گناباد، قاین، بیرجند، فردوس و تربت حیدریه مشاهده می شوند. فعالیت این حشرات روی برگ های گیاه بوده و با تغذیه از شیره آن ها، موجب پیچیدگی و خشک شدن می شوند. یکی از راهکار های مهم برای مقابله با این نوع آفات زعفران، استفاده از کفشدوزک و زنبور است. کفشدوزک ها شته ها را خورده و زنبورها نیز در بدن آن ها تخم گذاری کرده و نابودشان می کنند. علاوه بر این، می توان با استفاده از سمومی مانند مالتیون، پریمور، دلتامترین و غیره زمین آلوده به شته ها را سمپاشی کرد. محلول سیر نیز به دلیل داشتن بوی تند، شته ها را از گیاه دور خواهد کرد.
4. دم فنر مانند
یکی دیگر از حشرات ایجاد کننده آفات زعفران، دم فنر مانند ها هستند که اغلب درون خاک های حاصلخیز قرار داشته و در میان فلس های پیاز زعفران فعالیت می کنند. این نوع آفات، از مواد آلی پوسیده، لاشه حشرات و قارچ ها تغذیه کرده و برای مزارع ضرری ندارند. به همین دلیل، نیازی به استفاده ازسموم یا کود برای زمین های زراعی نخواهد بود.
بیماری های زعفران
به طور کلی، اغلب بیماری های موجود در گیاه زعفران شامل چندین مورد مهم است که در ادامه، به هر کدام از آن ها اشاره می کنیم:
1. بیماری زوال زعفران
این نوع بیماری یک بیماری قارچی بوده که در اثر به وجود آمدن ریزوکتونیا و یولاسه ایجاد می شود. این نوع قارچ، سطح پیاز زعفران را مورد حمله قرار داده و لکه های قرمزی بر روی آن ایجاد می کند. سپس این لکه ها با نفوذ در داخل پیاز زعفران، موجب ایجاد برآمدگی هایی در سطح آن شده و در نهایت، منجر به پوسیدگی و خشک شدن برگ ها خواهد شد. برخی از راهکار های مقابله با بیماری زوال زعفران، شامل موارد زیر است:
- جمع آوری پیازها و برگ های آلوده
- ضدعفونی کردن زعفران با سم سولفور دو کربن
- عدم کشت زعفران در زمین آلوده به مدت 6 تا 8 سال
2. بیماری سیاهک زعفران
نوع دیگری از بیماری های گیاه زعفران، بیماری سیاهک است که نوعی بیماری قارچی بوده و عامل آن، قارچ فوماکو است. این نوع قارچ، با حمله به برگ های گیاه زعفران، موجب ایجاد لکه های قهوه ای رنگ به صورت نقطه ای روی برگ ها شده و به تدریج، با سیاه شدن لکه ها به سمت پیاز گیاه حرکت کرده و در نهایت، موجب نابودی کل گیاه خواهد شد. برخی از روش های مقابله با این نوع بیماری در گیاه زعفران عبارتند از:
- جمع آوری برگ های آلوده به بیماری و سوزاندن آن ها
- ضدعفونی کردن پیازها با سموم مناسب قبل از کاشت
3. بیماری رایزوکتونیا
نمونه دیگری از بیماری های گیاه زعفران، بیماری رایزوکتونیا است که نوعی بیماری قارچی بوده و از سطح گیاه وارد و به تدریج به ریشه می رسد. در نهایت، موجب زرد شدن برگ ها و ایجاد لکه های کوچک و سفید بر روی پیازها شده و با پیشرفت بیماری، کپک های بنفش و پوسیدگی داخل و خارج پیاز نیز آغاز می شود. برخی از راهکار های مقابله با این نوع آفات زعفران، شامل موارد زیر می شود:
- برداشتن لایه های غلاف محافظ پیاز زعفران
- ضدعفونی بنه ها و قرار دادن آن ها در محلول سولفات سدیم
- خارج کردن پیازهای آلوده از زمین و نابودی آن ها
- ضدعفونی زمین با سولفوردوکربن
- تناوب زراعی زمین
4. بیماری کلروز برگ
یکی دیگر از نمونه های بیماری گیاه زعفران، بیماری کلروز برگ یا زردی برگ است که به دلیل عوامل مختلفی مانند کمبود عناصر غذایی، کمبود آهن و غیره اتفاق می افتد. برخی از روش های مقابله با این نوع آفات زعفران، عبارتند از:
- استفاده از انواع کود زعفران مانند کود های ازته، فسفات یا پتاسه
- محلول پاشی مزرعه با استفاده از محلول سولفات آهن و یا کد های آهن دار
5. پوسیدگی بنه
از دیگر بیماری های رایج در گیاه زعفران، پوسیدگی بنه است که در قسمت های مختلف گیاه ایجاد می شود. از دلایل ایجاد این بیماری، می توان به شرایط بیماری زا، وضعیت نامناسب خاک و آبیاری نامتعادل اشاره کرد.
روش های پیشگیری از آفات و بیماری های گیاه زعفران
برای جلوگیری از آفت زدن این گیاه نیز همانند دیگر گیاهان راه های متعددی وجود دارد که در ادامه برترین و موثرترین های آن ها را برایتان خواهیم گفت:
- از پیازهای سالم برای کشت استفاده کنید.
- پیازهایی که تهیه می کنید بهتراست فاقد لک باشد.
- پیازها را قبل از کاشت توسط انواع قارچ کش ها و کنه کش ها ضدعفونی کنید.
- از انتقال دادن بنه های زعفران از مناطق آلوده با مزارع خودداری کنید.
- هر 1 الی 2 سال یکبار در ارتفاع 1 الی 2 متری خاکریزی کنید تا بدین صورت عمق کاشت پیازها ثابت بماند.